زبور
(زَ) [ معر. ] (اِ.) 1 - نوشته، کتاب . 2 - نام کتاب حضرت داوود از پیامبران بنی اسرائیل .
1-نِبِشته 2-نام سروده‌های داود 3-فِرِشته (لاروس)
[زَ]
{ع ص ، ا}
نبشته . فعول است بمعنی مفعول . ج ، زبر ککتب . (منتهی الارب ) (آنندراج ). کتاب بمعنی مزبور یعنی مکتوب . ج ، زبر. (اقرب الموارد). نبشته . (دهار) (شرفنامه ) (غیاث اللغات ) (شرح قاموس ) (تاج العروس ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء).* (اخ ) کتاب داود علیه السلام . (منتهی الارب ) (دهار). در اصل بمعنی مزبور و مکتوب و علم شده است برای مزامیر داود پیامبر (ع ) است و از آن است قول شاعر:
مقفرات دارسات ، مثل آیات الزبور.
کتاب آسمانی که بداود نازل شد. این لغت عبری است . (برهان قاطع) (آنندراج ). نام کتاب داود. (غیاث اللغات ). هر کتابی زبور است اما بیشتر کتاب داود بدین نام خوانده میشود. در قرآن است که «و لقد کتبنا فی الزبور من بعدالذکر». (قرآن 21/105) ابوهریرة گوید: زبور آن است که پس از ذکر یعنی پس از توراة بر داود نازل گردید. مصنف قاموس در بصائر آرد: کتاب داود را از آن روی زبور خواندند که مسطوراً از آسمان نازل شده و کتاب مسطور را زبور گویند. برخی گویند از کتب الهی زبور کتابی را گویند که دریافت آن سخت باشد. برخی گویند: زبور نام کتابی است که تنها مشتمل بر حکمت عقلی باشد و احکام شرعی در آن نباشد کتاب آن است که مبین احکام شرعی باشد. سعیدبن جبیر آیت «و لقد کتبنا فی الزبور...» برخواند و گفت : زبور، توراة و انجیل و قرآن است . و ذکر آن است که در آسمان است . برخی نیز در تفسیر آیت مذکور زبور را بمعنی مزبور (مکتوب ) دانند. (تاج العروس ). زبور نام غالبی مزامیر داود (ع ) است . شاعر گوید:
«مقفرات دارسات مثل آیات الزبور».
و بیشتر مردم زُبور گویند. (محیط المحیط). کتاب داود را بخصوص زبور نامند و خداوند گوید: آتینا داود زبورا. (قرآن 4/163) (مفردات راغب ). نام کتاب داود (ع ) و این لفظ عبری است .(آنندراج ). نام کتاب منزل که بر داود علیه السلام نازل شده . (شرفنامه منیری ). نام کتاب حضرت داود علیه السلام است . (ترجمان القرآن عادل بن علی ص 54). هروتیز آنرا کلمه عربی ماخوذ از لهجات جنوبی و بمعنی نوشته داند و گوید بهمین معنی در شعر جاهلیت آمده و فرزدق آنرا بهمین معنی بکار برده است . (نقائض : VXXXL و I) «دایرة المعارف اسلام » جفری گوید: بدیهی است که تصحیفی است در کلمه ای از ماخذ یهودی یا مسیحی و شکل آن بدون شک تحت تاثیر ریشه عربی «زبر» (نوشتن ) قرار گرفته ولی احتمال میرود که خلطی در مزمور
ابوالفتوح رازی آرد: حمزة و خلف ، «زبور» را در آیه «...و آتینا داود زبورا» بضم زاء، خواندند و دیگر قراء بفتح راء خواندند و در خبر است که داود علیه السلام زبور برگرفتی و بصحرا شدی ، علمای بنی اسرائیل در پس او ایستادی و مردمان از پس علما ایستادندی و جنیان از پس مردمان بایستادندی و مرغان در هوا پردرپر گستردندی و سایه بر ایشان افکندندی از خوشی آواز داود. (تفسیرابوالفتوح چ 1 ج 2 ص 78 و79): و بحق تورات وانجیل و زبور و فرقان و بحق محمد که نبی برگزیده است . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 316).
ای پسر شعر حجت ازبر کن
که پر ازحکمت است همچو زبور.
خامشی از کلام بیهده به
در زبور است این سخن مسطور.
چمن شده ست چو محراب و عندلیب همی
زبور خواند داودوار در محراب .
گر بر دلم زبور بخوانند نشنود
کانجیر مرغش از لب انجیل خوان اوست .
صریر کلک تو در کشف مشکلات جهان
چنانکه نغمه داود در اداءزبور.
هر کسی ز آواز خود شد پرغرور
لیک این ختم است بر صاحب زبور.
عیسی پرست را گو، میخوان زبور و انجیل
کاینجا رها نکردند، نه مصحف و نه دفتر.
بحر ضمیر انورت ، حقه دّر مکرمت
درج کلام معجزت ، لوح زبور مردمی .
* (ا) هر کتاب حکمت . (منتهی الارب ).* بگفته برخی ، زبور اسم کتابی است که مخصوص بیان حکمتهای عقلی باشد و بیان احکام شرعی نکند. در مقابل کتاب که متضمن احکام شریعت نیز هست ، دلیل این سخن آن است که زبور داود (ع ) متضمن بیان حکم شرعی نیست . (از مفردات راغب ).* هرنبشته غلیظ الکتابة را زبور گویند. (از مفردات راغب ).* برخی گویند: از میان کتب الهی هر کتاب صعب الوقوف را که بسختی درک شود زبور گویند. (از مفردات راغب ).* ملک .* فرقه . (اقرب الموارد) (محیط المحیط) (المنجد).* زبور نزد اهل تصوف عبارت است از تجلیات افعال ، و تورات عبارت است از تجلیات صفات و اسماء ذاتیة و صفاتیه و قرآن عبارت است از ذات بحث بسیط حق. و بودن زبور عبارت از تجلیات صفات افعال ، در معنی آن است که آن تفصیل است مرتفاریع فعلیه اقتداریه الهیه را. و از این رو حضرت داود علیه السلام جانشین حق گردید در این جهان پس به احکام آنچه در زبور بدو وحی رسیده بود ظاهر گردید. کوههای بلند را به امر الهی برهروی بازداشتی و آهن را در دست خویش چون موم نرم ساختی و بر انواع مخلوقات حکمرانی کردی سپس پادشاهی را بسلیمان ارثاً واگذار فرمودی . علی هذا سلیمان وارث داود و داود وارث مطلق حق بشمار میرفت و داود از سلیمان افضل بود زیرا حق داود را خلافت بخشید در آغاز امر، و او را بخطاب خود مخصوص داشت و فرمود «یا داود انا جعلناک خلیفة فی الارض » (قرآن 38/26). و این مقام سلیمان را بهره و نصیب نشد. مگر بعد از استدعا و تمنی وی آنرا بر سبیل حصر. (از کشاف اصطلاحات الفنون ). رجوع به کتاب انسان کامل شود.
{ع ص ، ا}
نبشته . فعول است بمعنی مفعول . ج ، زبر ککتب . (منتهی الارب ) (آنندراج ). کتاب بمعنی مزبور یعنی مکتوب . ج ، زبر. (اقرب الموارد). نبشته . (دهار) (شرفنامه ) (غیاث اللغات ) (شرح قاموس ) (تاج العروس ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء).* (اخ ) کتاب داود علیه السلام . (منتهی الارب ) (دهار). در اصل بمعنی مزبور و مکتوب و علم شده است برای مزامیر داود پیامبر (ع ) است و از آن است قول شاعر:
مقفرات دارسات ، مثل آیات الزبور.
(اقرب الموارد).
کتاب آسمانی که بداود نازل شد. این لغت عبری است . (برهان قاطع) (آنندراج ). نام کتاب داود. (غیاث اللغات ). هر کتابی زبور است اما بیشتر کتاب داود بدین نام خوانده میشود. در قرآن است که «و لقد کتبنا فی الزبور من بعدالذکر». (قرآن 21/105) ابوهریرة گوید: زبور آن است که پس از ذکر یعنی پس از توراة بر داود نازل گردید. مصنف قاموس در بصائر آرد: کتاب داود را از آن روی زبور خواندند که مسطوراً از آسمان نازل شده و کتاب مسطور را زبور گویند. برخی گویند از کتب الهی زبور کتابی را گویند که دریافت آن سخت باشد. برخی گویند: زبور نام کتابی است که تنها مشتمل بر حکمت عقلی باشد و احکام شرعی در آن نباشد کتاب آن است که مبین احکام شرعی باشد. سعیدبن جبیر آیت «و لقد کتبنا فی الزبور...» برخواند و گفت : زبور، توراة و انجیل و قرآن است . و ذکر آن است که در آسمان است . برخی نیز در تفسیر آیت مذکور زبور را بمعنی مزبور (مکتوب ) دانند. (تاج العروس ). زبور نام غالبی مزامیر داود (ع ) است . شاعر گوید:
«مقفرات دارسات مثل آیات الزبور».
و بیشتر مردم زُبور گویند. (محیط المحیط). کتاب داود را بخصوص زبور نامند و خداوند گوید: آتینا داود زبورا. (قرآن 4/163) (مفردات راغب ). نام کتاب داود (ع ) و این لفظ عبری است .(آنندراج ). نام کتاب منزل که بر داود علیه السلام نازل شده . (شرفنامه منیری ). نام کتاب حضرت داود علیه السلام است . (ترجمان القرآن عادل بن علی ص 54). هروتیز آنرا کلمه عربی ماخوذ از لهجات جنوبی و بمعنی نوشته داند و گوید بهمین معنی در شعر جاهلیت آمده و فرزدق آنرا بهمین معنی بکار برده است . (نقائض : VXXXL و I) «دایرة المعارف اسلام » جفری گوید: بدیهی است که تصحیفی است در کلمه ای از ماخذ یهودی یا مسیحی و شکل آن بدون شک تحت تاثیر ریشه عربی «زبر» (نوشتن ) قرار گرفته ولی احتمال میرود که خلطی در مزمور
ابوالفتوح رازی آرد: حمزة و خلف ، «زبور» را در آیه «...و آتینا داود زبورا» بضم زاء، خواندند و دیگر قراء بفتح راء خواندند و در خبر است که داود علیه السلام زبور برگرفتی و بصحرا شدی ، علمای بنی اسرائیل در پس او ایستادی و مردمان از پس علما ایستادندی و جنیان از پس مردمان بایستادندی و مرغان در هوا پردرپر گستردندی و سایه بر ایشان افکندندی از خوشی آواز داود. (تفسیرابوالفتوح چ 1 ج 2 ص 78 و79): و بحق تورات وانجیل و زبور و فرقان و بحق محمد که نبی برگزیده است . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 316).
ای پسر شعر حجت ازبر کن
که پر ازحکمت است همچو زبور.
ناصرخسرو.
خامشی از کلام بیهده به
در زبور است این سخن مسطور.
ناصرخسرو.
چمن شده ست چو محراب و عندلیب همی
زبور خواند داودوار در محراب .
معزی .
گر بر دلم زبور بخوانند نشنود
کانجیر مرغش از لب انجیل خوان اوست .
خاقانی .
صریر کلک تو در کشف مشکلات جهان
چنانکه نغمه داود در اداءزبور.
ظهیر فاریابی .
هر کسی ز آواز خود شد پرغرور
لیک این ختم است بر صاحب زبور.
عطار.
عیسی پرست را گو، میخوان زبور و انجیل
کاینجا رها نکردند، نه مصحف و نه دفتر.
؟ (ترجمه محاسن اصفهان ص 128).
بحر ضمیر انورت ، حقه دّر مکرمت
درج کلام معجزت ، لوح زبور مردمی .
؟ (از ترجمه محاسن اصفهان ص 133).
* (ا) هر کتاب حکمت . (منتهی الارب ).* بگفته برخی ، زبور اسم کتابی است که مخصوص بیان حکمتهای عقلی باشد و بیان احکام شرعی نکند. در مقابل کتاب که متضمن احکام شریعت نیز هست ، دلیل این سخن آن است که زبور داود (ع ) متضمن بیان حکم شرعی نیست . (از مفردات راغب ).* هرنبشته غلیظ الکتابة را زبور گویند. (از مفردات راغب ).* برخی گویند: از میان کتب الهی هر کتاب صعب الوقوف را که بسختی درک شود زبور گویند. (از مفردات راغب ).* ملک .* فرقه . (اقرب الموارد) (محیط المحیط) (المنجد).* زبور نزد اهل تصوف عبارت است از تجلیات افعال ، و تورات عبارت است از تجلیات صفات و اسماء ذاتیة و صفاتیه و قرآن عبارت است از ذات بحث بسیط حق. و بودن زبور عبارت از تجلیات صفات افعال ، در معنی آن است که آن تفصیل است مرتفاریع فعلیه اقتداریه الهیه را. و از این رو حضرت داود علیه السلام جانشین حق گردید در این جهان پس به احکام آنچه در زبور بدو وحی رسیده بود ظاهر گردید. کوههای بلند را به امر الهی برهروی بازداشتی و آهن را در دست خویش چون موم نرم ساختی و بر انواع مخلوقات حکمرانی کردی سپس پادشاهی را بسلیمان ارثاً واگذار فرمودی . علی هذا سلیمان وارث داود و داود وارث مطلق حق بشمار میرفت و داود از سلیمان افضل بود زیرا حق داود را خلافت بخشید در آغاز امر، و او را بخطاب خود مخصوص داشت و فرمود «یا داود انا جعلناک خلیفة فی الارض » (قرآن 38/26). و این مقام سلیمان را بهره و نصیب نشد. مگر بعد از استدعا و تمنی وی آنرا بر سبیل حصر. (از کشاف اصطلاحات الفنون ). رجوع به کتاب انسان کامل شود.
[زُ]
{ع ا}
کتابها. ج زبْر، بمعنی کتاب . (از اقرب الموارد). نبشته ها. ج زبر، نبشته . (منتهی الارب ). جمع زبر است بمعنی مزبور و بدین معنی است قراءة حمزه آیت : «و آتینا داود زبوراً» (قرآن 4/163) را به ضم «ز». (اقرب الموارد). جمع زبر. (دهار).ج زبر. نامه ها. مفرد آن در فارسی معمول نیست .* ج زَبْر باشد بمعنی مزبور، مصدری بجای اسم نهاده . میبدی در تفسیر آیت : «و اوحینا الی ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و الاسباط... و آتینا داودزبوراً» (قرآن 4/163) چنین آرد: حمزة، «زبوراً» بضم «ز» خواند و این را دو وجه است ، یکی آنکه جمع زَبْرباشد بمعنی مزبور، مصدری بجای اسم نهاده ، چنانکه گویند هذا ضرب الامیر; ای مضروبه ...، و چنانکه مکتوب راکتاب گویند... و روا باشد که آنرا جمع کنند و گرچه مصدر است زیرا که بجای اسم افتاده ، نبینی که کتاب مصدر است در اصل ، لکن چون بمعنی مکتوبست او را بر کتب جمع کنند، همچنین زبر را زبور جمع کنند، لوقوعه موقعالاسم و هو المزبور و ان کان فی الاصل مصدراً. وجه دوم آنکه احتمال دارد زبور بضم جمع زبور باشد بفتح ... (از تفسیر کشف الاسرار و عدةالابرار چ علی اصغر حکمت ج 2ص 767). رجوع به تفسیر آلوسی و «المنار» در ذیل آیه 163 از سوره نساء شود.* (در تداول عامه ) زَبور (کتاب داود) را زُبور نیز گویند. (از محیط المحیط).* ج زَبور. (مفردات راغب ). میبدی در تفسیر آیت ... «و آتینا داود زبوراً» آرد: حمزه زبور را بضم خواند و این را دو وجه است یکی آنکه جمع زَبْر باشد... وجه دوم آنکه احتمال دارد که زبور بضم جمع زبور باشد بفتح ، و این جمعی باشد زوائد از آن حذف کرده ، و برخلاف حرکت اقتصار کرده ، چنانکه گویند:کَرَوان و کرْوان و وَرَشان و ورْشان اَسَد و اُسْد و فرس وَرْد و خیل وُرْد... چون روا بود که اینهارا چنین جمع کنند. (از تفسیر کشف الاسرار ج 2 ص 768).
{ع ا}
کتابها. ج زبْر، بمعنی کتاب . (از اقرب الموارد). نبشته ها. ج زبر، نبشته . (منتهی الارب ). جمع زبر است بمعنی مزبور و بدین معنی است قراءة حمزه آیت : «و آتینا داود زبوراً» (قرآن 4/163) را به ضم «ز». (اقرب الموارد). جمع زبر. (دهار).ج زبر. نامه ها. مفرد آن در فارسی معمول نیست .* ج زَبْر باشد بمعنی مزبور، مصدری بجای اسم نهاده . میبدی در تفسیر آیت : «و اوحینا الی ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و الاسباط... و آتینا داودزبوراً» (قرآن 4/163) چنین آرد: حمزة، «زبوراً» بضم «ز» خواند و این را دو وجه است ، یکی آنکه جمع زَبْرباشد بمعنی مزبور، مصدری بجای اسم نهاده ، چنانکه گویند هذا ضرب الامیر; ای مضروبه ...، و چنانکه مکتوب راکتاب گویند... و روا باشد که آنرا جمع کنند و گرچه مصدر است زیرا که بجای اسم افتاده ، نبینی که کتاب مصدر است در اصل ، لکن چون بمعنی مکتوبست او را بر کتب جمع کنند، همچنین زبر را زبور جمع کنند، لوقوعه موقعالاسم و هو المزبور و ان کان فی الاصل مصدراً. وجه دوم آنکه احتمال دارد زبور بضم جمع زبور باشد بفتح ... (از تفسیر کشف الاسرار و عدةالابرار چ علی اصغر حکمت ج 2ص 767). رجوع به تفسیر آلوسی و «المنار» در ذیل آیه 163 از سوره نساء شود.* (در تداول عامه ) زَبور (کتاب داود) را زُبور نیز گویند. (از محیط المحیط).* ج زَبور. (مفردات راغب ). میبدی در تفسیر آیت ... «و آتینا داود زبوراً» آرد: حمزه زبور را بضم خواند و این را دو وجه است یکی آنکه جمع زَبْر باشد... وجه دوم آنکه احتمال دارد که زبور بضم جمع زبور باشد بفتح ، و این جمعی باشد زوائد از آن حذف کرده ، و برخلاف حرکت اقتصار کرده ، چنانکه گویند:کَرَوان و کرْوان و وَرَشان و ورْشان اَسَد و اُسْد و فرس وَرْد و خیل وُرْد... چون روا بود که اینهارا چنین جمع کنند. (از تفسیر کشف الاسرار ج 2 ص 768).
[زَ]
{ع ا}
زبان جرهم بن فالج و فرزندان او. و ایشان دومین قومند که در «عربه » با زبانی جدید سخن گفتند. یاقوت گوید: دومین زبانی که خداوند بشر را بدان زبان گویا کرد، زبان زبور است . نخستین قومی که بدین زبان متکلم شدند.بنوجرهم بن فالج بودند. جرهم و فرزندانش دومین قومی بودند که به زبان عربی سخن گفتند، زبان ایشان زبور وکتاب ایشان زبور بود. (از معجم البلدان ذیل عربة).
{ع ا}
زبان جرهم بن فالج و فرزندان او. و ایشان دومین قومند که در «عربه » با زبانی جدید سخن گفتند. یاقوت گوید: دومین زبانی که خداوند بشر را بدان زبان گویا کرد، زبان زبور است . نخستین قومی که بدین زبان متکلم شدند.بنوجرهم بن فالج بودند. جرهم و فرزندانش دومین قومی بودند که به زبان عربی سخن گفتند، زبان ایشان زبور وکتاب ایشان زبور بود. (از معجم البلدان ذیل عربة).
[زَ]
{اخ}
نام جد محمدبن عبداللّه بن زیاد زبوری ، و او را بمناسبت نام جدش زبوری نامند. (از لباب الانساب سمعانی ). رجوع به زبوری شود.
{اخ}
نام جد محمدبن عبداللّه بن زیاد زبوری ، و او را بمناسبت نام جدش زبوری نامند. (از لباب الانساب سمعانی ). رجوع به زبوری شود.
