زَبْر
(زَ یا زِ بَ) 1 - (حراض .) بالا، فوق . 2 - (اِ.) حرکت فتحه ( - ).
(زُ بُ) [ ع . ] (اِ.) ج . زبور.
(زِ) (ص .) خشن، درشت .
شایک , خشن , فی العراء , متقشر , خشن
شايک , خشن , في العراء , متقشر , خشن
الف)(تک: زَبور، معین) 1-گروه‌ها 2-نوشته‌ها 3-آهن پاره‌ها 4-دانش‌های پنهانی 5-پَلمه‌های نهان (پَلمه = لوح، برهان) // ب)(تک: زُبرَه، آنندراج) 1-دوشها 2-آهن‌پاره‌ها // پ)1-توانا 2-سنگریزه 3-خِرَد 4-رای 5-سُخَن 6-شکیبایی 7-سَنگ اَنداختَن 8-لادنهادن (لاد = بنا) 9-بازداشتن 10-بانگ بَر زَدن 11-درشه گفتن (آنندراج)
● bristly, oarse, rainy, ranular, ritty, ross, ur-, p, rickly, ough, haggy, plintery, uper-, upra-, hick
■
agg
ruvido
---------------- Ghowli@gmail.com
ruvido
---------------- Ghowli@gmail.com
bristly ==> [.adj]: زبر، داراى موى زبر، جنگىcoarse ==> [.adj]: زبر، خشن، زمخت، بى ادب، درشت coarse coarse grained ==> داراى دانه خشن، ناصاف، زبر، درشتprickly ==> [.adj]: تیغ دار، زبر، خراش دهنده prickly ragged ==> [.v]: کهنه، لته، ژنده، لباس مندرس، کهنه شدن، بى مصرف شدن rag rough ==> [.adv. & adj. & vt. & n]: زبر، خشن، درشت، زمخت، ناهموار، ناهنجار، دست مالى کردن، به هم زدن، زمخت کردن rough russet ==> [.adj. & n]: حنایى، خرمایى، روستایى، ضخیم، زبرrusseting ==> (russetting =) ـ سیب قرمز زمستانى، روستایى، ضخیم، زبرrussetting ==> (russeting =) ـ سیب قرمز زمستانى، روستایى، ضخیم، زبرscabrous ==> [.adj]: زننده، هرزه، ناهموار، زبر، پوسته پوسته، دان دان، خشنscaly ==> [.adj]: فلس مانند، فلس فلس، پولک دار، زبر، ناهموار scaly shagged ==> [.vi. & n]: موى زبر، موى کرک شده، موى درهم و بر هم، توتون زبر، پارچه مویى زبر، آویزان بودن، درهم و بر هم ساختن، پر مو ساختن، خشن ساختن، تکان دادن، لرزاندنshaggy ==> [.adj]: زبر، درهم، کرک شده، مو دراز، پر مو، پشمالوstark ==> [.adv. & adj]: خشن، زبر، شجاع، خشک و سرد (در مورد زمین)، شاق، قوى، کامل، سرراست، رک، صرف، مطلق، حساس، سفت، سرسخت، پاک، تماماًstubbly ==> پوشیده از کاهبن، شبیه کاهبن، زبر، پرمو، نتراشیدهstubby ==> [.adj]: پر از کنده درخت، ریشه دار، سیخ سیخ، زبرgrainy ==> [.adj]: دانه دانه، دانه اى، دانه دار، مانند رگه چوب
[زَ ب َ]
{ص ، ق}
بالا باشد که در مقابل پایین است و به عربی فوق گویند. (برهان قاطع). پهلوی : هچ اپر
بدینسان که جمشید خورشیدفر
ورا ناگهان کرد زیر و زبر.
زبر چیست ای مهتر و زیر چیست
همان بیکران چیز و هم خوار کیست .
همانست کز تور و سلم دلیر
زبر شد جهان آن کجابود زیر.
یکی از نهایتهای عمیق را زیر نام است و دیگری را زبر. (التفهیم بیرونی ).
زبرین چرخ فلک زیر کمین همت تست
نه عجب گر تو بقدر از همه عالم زبری .
تا آفتاب سرخ چو زرین سپر بود
تا خاک زیر گردد و گردون زبر بود.
و شب و روز برو دو قفل باشد زیر و زبر. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 116).
زبر باز بهرام و برجیس و باز
زحل آنکه تخم بلا و جفاست .
و چرخ مهین است کیهان زبر
که چرخ مهین معدن برجهاست .
خانه اندوه را زیر و زبر کن همی
زانکه بطبع و نهاد، زیر و زبر شد جهان .
ز آنچه اول که بودی اندر خاک
زیر بودی ، کنون زبر باشد.
چه سود ازین سخن چون نگار و شعر چو در
چو مایه محنت گشتیم ، هر دو زیر و زبر.
همه عالم شکارگه بینی
کاین دو سگ زیر و باز بر زبر است .
این نبینی که بر سر خرمن
دانه بر زیر و کاه بر زبر است .
از زبر سیل بزیر آید و سیلاب شما
گرچه زیر است رهش سوی زبر بگشائید.
در گردش روزگار دیر است
کآتش زبر است و آب زیر است .
-زبرآب ; پرده که بر روی آب را کد است .
(ناظم الاطباء).
-زبرپوش ; لباس که بالای لباسها پوشند و آنرا برای خواب به رو کشند. (فرهنگنظام ). رجوع به «زیرپوش » شود.
-زبر تنگ ; تنگ بالائی دوم حیوان سواری و باری . (فرهنگ نظام ).
-زبر دادن ; مفتوح خواندن .
-زبردست ; مقابل زیردست . مرد صاحب قوت و قدرت و زورمند. (ازآنندراج ).
-* صدر و بالای مسند. (آنندراج ).
-زبردستی ; ظلم و تعدی و زور و ستم . (از ناظم الاطباء).
-زبر زیر ; زیر زبرشدن . زبر زیر کردن . زبر و زیر.
-زبری ; ظلم و ستم .(ناظم الاطباء).
-زبرین ; منسوب به زبر. رجوع به هریک از ترکیبات فوقدر این لغت نامه شود.
*بالاتر. عالی تر. برتر. والاتر:
چو چارعنصر اندر جهان تصرف باد
کزین چهار چو نه چرخ همتت زبرست .
ای به نسبت بتر از استر و استر ز تو به ْ
وی بدانش بفرود از خر و خر از تو زبر.
بجاه صدر زبردستی است و اسم ترا
چنانکه دست کس از دست تو زبر نبود.
* بر و علی . (ناظم الاطباء). روی. بالای . ترجمه علی (به معنی حرفی ، حرف استعلاء): دیگر روز بهرام سیاوشان برخاست و زره اندر پوشید و بر زبر وی صدره چوگانی برگرفت که بمدائن شود. (ترجمه بلعمی تاریخ طبری ). گروهی زبر فلک هشتم ، فلکی دیدند نهم ، آرمیده و بی حرکت . (التفهیم بیرونی ). فلکها هشت گوی اند یک بر دیگر پیچیده ... و کره دوم که زبر کره قمر است آن عطارد است . (التفهیم بیرونی ). و زبر این همه گویی است ستارگان بیابانی را. (التفهیم بیرونی ). نواخت امیر مسعود از حد گذشت ... از نان دادن و زبر همگان نشانیدن . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 137).
حجت زبر گنج برنشسته
جان کرده منقا ودل مصفا.
از پس من غم است و پیش غمست
زبر من غم است و زیر غم است .
زیر و زبر عالم بهرطلب است ار نی
تنگا که زمینستی ، لنگا که زمانستی .
زبر آن گرمی و گرانی شکم مادر و زیر او انواع تاریکی و تنگی . (کلیله و دمنه ).
گر پدر از تخت ملک شد پسر اینک
بر زبر تخت احترام برآمد.
زیر خاکی و فلک بر زبرت گرید خون
بی تو چون دور فلک زیر و زبر باد پدر.
یوسف تو تازبر چاه بود
مصر الهیش نظرگاه بود.
نگه کردم از زیر تحت و زبر
یکی پرده دیدم مکلل بزر.
-بر زبر ; بالادست . روی دست . مقدم . پیشتر: کدام ابله بود احمقتر از آنک بر زبر استاد دکان گیرد. (کیمیای سعادت ). روزی [ یعقوب بن اسحاق کندی ] پیش مامون درآمد و بر زبردست یکی از ائمه اسلام نشست آن امام گفت : تو مردی ذمی باشی چرا بر زبر ائمه اسلام نشینی . (چهار مقاله ص 55).* (ا) حرکتی که بالای حرف گذاشته میشود و نام عربیش فتحه و نصب است و این معنی ماخوذ از معنی اول است . (فرهنگ نظام ). حرکت فتحه را نیز گفته اند. (برهان قاطع):
چون گشت هوا تافته از آتش حمله
جز سایه تیغ تو نباشد زبر فتح .
-زبرپوش ; بالاپوش و لحاف را نیز گویند.
{ص ، ق}
بالا باشد که در مقابل پایین است و به عربی فوق گویند. (برهان قاطع). پهلوی : هچ اپر
بدینسان که جمشید خورشیدفر
ورا ناگهان کرد زیر و زبر.
فردوسی .
زبر چیست ای مهتر و زیر چیست
همان بیکران چیز و هم خوار کیست .
فردوسی .
همانست کز تور و سلم دلیر
زبر شد جهان آن کجابود زیر.
فردوسی .
یکی از نهایتهای عمیق را زیر نام است و دیگری را زبر. (التفهیم بیرونی ).
زبرین چرخ فلک زیر کمین همت تست
نه عجب گر تو بقدر از همه عالم زبری .
فرخی .
تا آفتاب سرخ چو زرین سپر بود
تا خاک زیر گردد و گردون زبر بود.
منوچهری .
و شب و روز برو دو قفل باشد زیر و زبر. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 116).
زبر باز بهرام و برجیس و باز
زحل آنکه تخم بلا و جفاست .
ناصرخسرو.
و چرخ مهین است کیهان زبر
که چرخ مهین معدن برجهاست .
ناصرخسرو.
خانه اندوه را زیر و زبر کن همی
زانکه بطبع و نهاد، زیر و زبر شد جهان .
مسعودسعد.
ز آنچه اول که بودی اندر خاک
زیر بودی ، کنون زبر باشد.
مسعودسعد.
چه سود ازین سخن چون نگار و شعر چو در
چو مایه محنت گشتیم ، هر دو زیر و زبر.
مسعودسعد.
همه عالم شکارگه بینی
کاین دو سگ زیر و باز بر زبر است .
خاقانی .
این نبینی که بر سر خرمن
دانه بر زیر و کاه بر زبر است .
خاقانی .
از زبر سیل بزیر آید و سیلاب شما
گرچه زیر است رهش سوی زبر بگشائید.
خاقانی .
در گردش روزگار دیر است
کآتش زبر است و آب زیر است .
نظامی .
-زبرآب ; پرده که بر روی آب را کد است .
(ناظم الاطباء).
-زبرپوش ; لباس که بالای لباسها پوشند و آنرا برای خواب به رو کشند. (فرهنگنظام ). رجوع به «زیرپوش » شود.
-زبر تنگ ; تنگ بالائی دوم حیوان سواری و باری . (فرهنگ نظام ).
-زبر دادن ; مفتوح خواندن .
-زبردست ; مقابل زیردست . مرد صاحب قوت و قدرت و زورمند. (ازآنندراج ).
-* صدر و بالای مسند. (آنندراج ).
-زبردستی ; ظلم و تعدی و زور و ستم . (از ناظم الاطباء).
-زبر زیر ; زیر زبرشدن . زبر زیر کردن . زبر و زیر.
-زبری ; ظلم و ستم .(ناظم الاطباء).
-زبرین ; منسوب به زبر. رجوع به هریک از ترکیبات فوقدر این لغت نامه شود.
*بالاتر. عالی تر. برتر. والاتر:
چو چارعنصر اندر جهان تصرف باد
کزین چهار چو نه چرخ همتت زبرست .
سوزنی .
ای به نسبت بتر از استر و استر ز تو به ْ
وی بدانش بفرود از خر و خر از تو زبر.
سوزنی .
بجاه صدر زبردستی است و اسم ترا
چنانکه دست کس از دست تو زبر نبود.
سوزنی .
* بر و علی . (ناظم الاطباء). روی. بالای . ترجمه علی (به معنی حرفی ، حرف استعلاء): دیگر روز بهرام سیاوشان برخاست و زره اندر پوشید و بر زبر وی صدره چوگانی برگرفت که بمدائن شود. (ترجمه بلعمی تاریخ طبری ). گروهی زبر فلک هشتم ، فلکی دیدند نهم ، آرمیده و بی حرکت . (التفهیم بیرونی ). فلکها هشت گوی اند یک بر دیگر پیچیده ... و کره دوم که زبر کره قمر است آن عطارد است . (التفهیم بیرونی ). و زبر این همه گویی است ستارگان بیابانی را. (التفهیم بیرونی ). نواخت امیر مسعود از حد گذشت ... از نان دادن و زبر همگان نشانیدن . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 137).
حجت زبر گنج برنشسته
جان کرده منقا ودل مصفا.
ناصرخسرو.
از پس من غم است و پیش غمست
زبر من غم است و زیر غم است .
مسعودسعد.
زیر و زبر عالم بهرطلب است ار نی
تنگا که زمینستی ، لنگا که زمانستی .
سنائی .
زبر آن گرمی و گرانی شکم مادر و زیر او انواع تاریکی و تنگی . (کلیله و دمنه ).
گر پدر از تخت ملک شد پسر اینک
بر زبر تخت احترام برآمد.
خاقانی .
زیر خاکی و فلک بر زبرت گرید خون
بی تو چون دور فلک زیر و زبر باد پدر.
خاقانی .
یوسف تو تازبر چاه بود
مصر الهیش نظرگاه بود.
نظامی .
نگه کردم از زیر تحت و زبر
یکی پرده دیدم مکلل بزر.
سعدی (بوستان ).
-بر زبر ; بالادست . روی دست . مقدم . پیشتر: کدام ابله بود احمقتر از آنک بر زبر استاد دکان گیرد. (کیمیای سعادت ). روزی [ یعقوب بن اسحاق کندی ] پیش مامون درآمد و بر زبردست یکی از ائمه اسلام نشست آن امام گفت : تو مردی ذمی باشی چرا بر زبر ائمه اسلام نشینی . (چهار مقاله ص 55).* (ا) حرکتی که بالای حرف گذاشته میشود و نام عربیش فتحه و نصب است و این معنی ماخوذ از معنی اول است . (فرهنگ نظام ). حرکت فتحه را نیز گفته اند. (برهان قاطع):
چون گشت هوا تافته از آتش حمله
جز سایه تیغ تو نباشد زبر فتح .
مسعودسعد.
-زبرپوش ; بالاپوش و لحاف را نیز گویند.
[ز]
{ص}
چیزی که در لمس با جزئی از بدن خشن احساس شود مثل پارچه زبر و چوب زبر و سنگ زبر. (ناظم الاطباء). دستی زبر. آردی زبر: سعد بووقاص با مرد انصاری خمر خوردند. پیش از تحریم خمر اما انصاری استخوان زبر گوسفند بر سعد ابووقاص زد و سر و روی او بشکست . (تفسیر ابوالفتوح ج 2 ص 219).* چابک و تنها بصورت ترکیب شده با زرنگ «زبر و زرنگ» استعمال میشود مثال : فلان آدم زبرو زرنگی است . (از فرهنگ نظام ).
{ص}
چیزی که در لمس با جزئی از بدن خشن احساس شود مثل پارچه زبر و چوب زبر و سنگ زبر. (ناظم الاطباء). دستی زبر. آردی زبر: سعد بووقاص با مرد انصاری خمر خوردند. پیش از تحریم خمر اما انصاری استخوان زبر گوسفند بر سعد ابووقاص زد و سر و روی او بشکست . (تفسیر ابوالفتوح ج 2 ص 219).* چابک و تنها بصورت ترکیب شده با زرنگ «زبر و زرنگ» استعمال میشود مثال : فلان آدم زبرو زرنگی است . (از فرهنگ نظام ).
[زَ ب َرر]
{ا}
زبر بمعنی بالا در ضرورت شعر، با تشدید راء آمده . (ولف ):
هزار و چهل چوب و شمشیرداشت
که دیبا زبر و زره زیرداشت .
{ا}
زبر بمعنی بالا در ضرورت شعر، با تشدید راء آمده . (ولف ):
هزار و چهل چوب و شمشیرداشت
که دیبا زبر و زره زیرداشت .
(شاهنامه چ بروخیم ج 7 ص 2870).
[زَ]
{ع مص}
حتی اذا حبل الدلاء انحلا
و انقاض زبر احاله فابتلا.
انباشتن چاه بسنگ. (کشف اللغات ).*بنهادن بناء بعض آن بر بعض . (منتهی الارب ) (اقرب الموارد) (تاج العروس ). نهادن معمار اجزاء ساختمان را بر یکدیگر. (محیط المحیط).* سنگ انداختن .(منتهی الارب ) (اقرب الموارد) (تاج العروس ) (محیط المحیط). سنگ انداختن بکسی . (از المنجد).*کتابت . (المنجد) (لسان العرب ) نبشتن . (المصادر) (دهار) (منتهی الارب ) (محیط المحیط). زبر نبشتن است و فعل آن از باب ضرب و نصر آمده و راغب در مفردات (درتفسیر زبرالکتاب ) افزوده است : «کتابت غلیظ»
{ع مص}
حتی اذا حبل الدلاء انحلا
و انقاض زبر احاله فابتلا.
(تاج العروس ).
انباشتن چاه بسنگ. (کشف اللغات ).*بنهادن بناء بعض آن بر بعض . (منتهی الارب ) (اقرب الموارد) (تاج العروس ). نهادن معمار اجزاء ساختمان را بر یکدیگر. (محیط المحیط).* سنگ انداختن .(منتهی الارب ) (اقرب الموارد) (تاج العروس ) (محیط المحیط). سنگ انداختن بکسی . (از المنجد).*کتابت . (المنجد) (لسان العرب ) نبشتن . (المصادر) (دهار) (منتهی الارب ) (محیط المحیط). زبر نبشتن است و فعل آن از باب ضرب و نصر آمده و راغب در مفردات (درتفسیر زبرالکتاب ) افزوده است : «کتابت غلیظ»
[زَ]
{ع ص}
قوی . (منتهی الارب ). نیرومند و سخت . (المنجد) (متن اللغه ). سخت . (دهار). نیرومند و شدید از مردان را گویند و این کلمه مکبر زُبَیر است . و در حدیث صفیه دختر عبدالمطلب آمده :
کیف وجدت زبرا، اَ اَقطا وتمرا.
او مشمعلاً صقرا.
و ابن اثیر آرد: زبر مکبرزبیر است بمعنی قوی شدید و در حدیث صفیه دختر عبدالمطلب آمده : کیف وجدت زبرا... مقصود صفیه پرسش است ازحال فرزند خود زبیر که او را زبر
ولهت علیه کل معصفة
هوجاء لیس للبّها زبر
مقصود وی بیان انحراف بادها و مستقیم نبودن مسیر وزش آنها است . (از لسان العرب ) (تاج العروس ).* مولدین زبر
{ع ص}
قوی . (منتهی الارب ). نیرومند و سخت . (المنجد) (متن اللغه ). سخت . (دهار). نیرومند و شدید از مردان را گویند و این کلمه مکبر زُبَیر است . و در حدیث صفیه دختر عبدالمطلب آمده :
کیف وجدت زبرا، اَ اَقطا وتمرا.
او مشمعلاً صقرا.
(تاج العروس ).
و ابن اثیر آرد: زبر مکبرزبیر است بمعنی قوی شدید و در حدیث صفیه دختر عبدالمطلب آمده : کیف وجدت زبرا... مقصود صفیه پرسش است ازحال فرزند خود زبیر که او را زبر
ولهت علیه کل معصفة
هوجاء لیس للبّها زبر
مقصود وی بیان انحراف بادها و مستقیم نبودن مسیر وزش آنها است . (از لسان العرب ) (تاج العروس ).* مولدین زبر
[ز]
{ع ا}
نبشته . ج ، زُبور. (منتهی الارب ) (المنجد).* مکتوب . ج ، زبور، مانند قدر و قدور از این معنی است زبور در این آیت از قرآن ، «و آتینا داود زبورا»
{ع ا}
نبشته . ج ، زُبور. (منتهی الارب ) (المنجد).* مکتوب . ج ، زبور، مانند قدر و قدور از این معنی است زبور در این آیت از قرآن ، «و آتینا داود زبورا»
[زَ / ز]
{ع ا}
{ع ا}
[زُ ب ُ / ب َ]
{ع ا}
جزبرة. (مجمع البحرین ). رجوع به زُبُر و زُبَر شود.* جمع زبور. رجوع به زُبُر و زُبُر شود.
{ع ا}
جزبرة. (مجمع البحرین ). رجوع به زُبُر و زُبَر شود.* جمع زبور. رجوع به زُبُر و زُبُر شود.
[زَ ب َ]
{ع ا}
-زبر الجبل ; برآمدگی در طرف بالای کوه . حید. (تاج العروس ). و رجوع به حید شود.
{ع ا}
-زبر الجبل ; برآمدگی در طرف بالای کوه . حید. (تاج العروس ). و رجوع به حید شود.
[زُ ب ُ]
{ع ا}
پاره های آهن . ج زُبرة (پاره ای از آهن ). (از منتهی الارب ). زبر جمع زبره بمعنی قطعه ای از آهن و از این معنی است آیه : «آتونی زبر الحدید»
وجلاالسیول عن الطلول کانها
زبرتحد متونها اقلامها.
ابن بری در تفسیر آیت «فتقطعوا امرهم بینهم زبرا»
ابن خالویه از ابوعمر سخنی نقل کند که موید گفته های ابن بری است ، او چنین گوید: ابو عمر در آیه مزبور زُبُر و زُبُر و زُبر یعنی سه قرائت جائز دانسته است : زُبر با سکون باء مخفف زُبُر نظیر آنکه در عنق تخفیف را عنق گویند: با سکون «ن ». و اما وجه قرائت زبر بفتح باء تخفیف آن است از زُبُر همچنانکه جدد با دال مضموم را جدد گویند بفتح دال ، تخفیف را. (از لسان العرب ). و زبر جمع زبور است و اشتقاق از زبر است و آن نوشتن باشد. (تفسیر ابوالفتوح رازی آیه 44 سوره 16). و در تفسیر آیه 53 از سوره 23: «فتقطعوا امرهم بینهم زبرا...» چنین آرد:
زُبَر بمعنی کتب ج زبور، کرسول و رسل . و اهل شام خواندند: «زبرا» بفتح با و جمع زبرة ای قطعا و فرقا کقطع الحدید. یعنی دین خود و ملت خود متقطع کردند پاره پاره چون پاره های آهن . و اصل این کلمه در پاره های آهن باشد، قال اللّه تعالی : «آتونی زبرالحدید». (تفسیر ابوالفتح چ بروخیم ج 7 ص 181).* ج زبر بمعنی فرقه . میبدی در آیه «فتقطعوا امرهم بینهم زبرا» آرد: زبر در این آیت بمعنی فرقه های مختلف است ، جمع زبر به معنی فرقه و طایفه . وبرخی از شامیان زبر بفتح باء خوانده اند، ج زبره و بدین معنی است «زبرالحدید» در آیه بالا و در این صورت معنی چنین است :
چندین فرقه شدند مانند پاره های آهن . میگوید: گروه گروه گشتند هر گروهی جز از دین اسلام دینی و مذهبی گرفتند. (از کشف الاسرار ج 6 ص 450).* لوح محفوظ
زبر در این موضع قصه گذشتگان است و حدیث ایشان در کتب پیشین . و در قرآن زبر است بمعنی کتب ، چنانکه گفت : «و انه لفی زبرالاولین »
{ع ا}
پاره های آهن . ج زُبرة (پاره ای از آهن ). (از منتهی الارب ). زبر جمع زبره بمعنی قطعه ای از آهن و از این معنی است آیه : «آتونی زبر الحدید»
وجلاالسیول عن الطلول کانها
زبرتحد متونها اقلامها.
(تاج العروس ).
ابن بری در تفسیر آیت «فتقطعوا امرهم بینهم زبرا»
ابن خالویه از ابوعمر سخنی نقل کند که موید گفته های ابن بری است ، او چنین گوید: ابو عمر در آیه مزبور زُبُر و زُبُر و زُبر یعنی سه قرائت جائز دانسته است : زُبر با سکون باء مخفف زُبُر نظیر آنکه در عنق تخفیف را عنق گویند: با سکون «ن ». و اما وجه قرائت زبر بفتح باء تخفیف آن است از زُبُر همچنانکه جدد با دال مضموم را جدد گویند بفتح دال ، تخفیف را. (از لسان العرب ). و زبر جمع زبور است و اشتقاق از زبر است و آن نوشتن باشد. (تفسیر ابوالفتوح رازی آیه 44 سوره 16). و در تفسیر آیه 53 از سوره 23: «فتقطعوا امرهم بینهم زبرا...» چنین آرد:
زُبَر بمعنی کتب ج زبور، کرسول و رسل . و اهل شام خواندند: «زبرا» بفتح با و جمع زبرة ای قطعا و فرقا کقطع الحدید. یعنی دین خود و ملت خود متقطع کردند پاره پاره چون پاره های آهن . و اصل این کلمه در پاره های آهن باشد، قال اللّه تعالی : «آتونی زبرالحدید». (تفسیر ابوالفتح چ بروخیم ج 7 ص 181).* ج زبر بمعنی فرقه . میبدی در آیه «فتقطعوا امرهم بینهم زبرا» آرد: زبر در این آیت بمعنی فرقه های مختلف است ، جمع زبر به معنی فرقه و طایفه . وبرخی از شامیان زبر بفتح باء خوانده اند، ج زبره و بدین معنی است «زبرالحدید» در آیه بالا و در این صورت معنی چنین است :
چندین فرقه شدند مانند پاره های آهن . میگوید: گروه گروه گشتند هر گروهی جز از دین اسلام دینی و مذهبی گرفتند. (از کشف الاسرار ج 6 ص 450).* لوح محفوظ
زبر در این موضع قصه گذشتگان است و حدیث ایشان در کتب پیشین . و در قرآن زبر است بمعنی کتب ، چنانکه گفت : «و انه لفی زبرالاولین »
[زُ ب َ]
{ع ا}
ج زُبرَة. (اقرب الموارد) (منتهی الارب ). جمع قیاسی زبره . زُبَر است و زُبُر برخلاف قیاس جمع زبره آمده است . (از متن اللغه تالیف احمدرضا). ج زبره ... زبرالحدید. پاره های آهن است . در آیه «آتونی زبرالحدید». (قرآن 18/96) (از لسان العرب ).
{ع ا}
ج زُبرَة. (اقرب الموارد) (منتهی الارب ). جمع قیاسی زبره . زُبَر است و زُبُر برخلاف قیاس جمع زبره آمده است . (از متن اللغه تالیف احمدرضا). ج زبره ... زبرالحدید. پاره های آهن است . در آیه «آتونی زبرالحدید». (قرآن 18/96) (از لسان العرب ).
[زُ]
{ع ص}
ج زبراء (مونث ازبر). (اقرب الموارد). رجوع به زبراء و ازبرشود.* ج زبره [ زُ رَ ] برخلاف قیاس . ج قیاسی آن زبر [ زُ ب َ ] . (از متن اللغه ). یکی از وجوه قرائت در آیه : «فتقطعوا امرهم بینهم زبرا» زبر با سکون باء است . همچنانکه در عُنُق، عنقگویند تخفیف را. (لسان العرب ).* لغتی است در زب بمعنی ذَکر. (از دزی ج 1 ص 579). صاحب محیط المحیط زَبر بمعنی ذکر را جزء لغات مولدین آورده و زُبر را بدین معنی ضبط نکرده است . رجوع به زَبر شود.
{ع ص}
ج زبراء (مونث ازبر). (اقرب الموارد). رجوع به زبراء و ازبرشود.* ج زبره [ زُ رَ ] برخلاف قیاس . ج قیاسی آن زبر [ زُ ب َ ] . (از متن اللغه ). یکی از وجوه قرائت در آیه : «فتقطعوا امرهم بینهم زبرا» زبر با سکون باء است . همچنانکه در عُنُق، عنقگویند تخفیف را. (لسان العرب ).* لغتی است در زب بمعنی ذَکر. (از دزی ج 1 ص 579). صاحب محیط المحیط زَبر بمعنی ذکر را جزء لغات مولدین آورده و زُبر را بدین معنی ضبط نکرده است . رجوع به زَبر شود.
[ز برر]
{ع ص}
نیک قوی و توانا. (منتهی الارب ). قوی و شدید از مردان . (متن اللغه ) (اقرب الموارد) (تاج العروس ). و بدین معنی است در شعر ابومحمد فقعسی : «اکون ثم اسدا زبراً. (لسان العرب ) (تاج العروس ) (اقرب الموارد). قوی و شدید. (محیط المحیط). قوی . (کشف اللغات ).* شدید الرای . صاحب رای استوار. (متن اللغه ).
{ع ص}
نیک قوی و توانا. (منتهی الارب ). قوی و شدید از مردان . (متن اللغه ) (اقرب الموارد) (تاج العروس ). و بدین معنی است در شعر ابومحمد فقعسی : «اکون ثم اسدا زبراً. (لسان العرب ) (تاج العروس ) (اقرب الموارد). قوی و شدید. (محیط المحیط). قوی . (کشف اللغات ).* شدید الرای . صاحب رای استوار. (متن اللغه ).
[زَ ب ُ]
{ع ا}
گورخر. حیوانی شبیه به خر که پیکرش دارای خطوط سیاه و زرد است . (الموسوعة العربیه ) (قاموس عثمانی ). رجوع به زرد خر و گورخر در این لغت نامه شود.
{ع ا}
گورخر. حیوانی شبیه به خر که پیکرش دارای خطوط سیاه و زرد است . (الموسوعة العربیه ) (قاموس عثمانی ). رجوع به زرد خر و گورخر در این لغت نامه شود.
[زُ ب َ]
{اخ}
بطنی است از بنوسامةبن لوی
{اخ}
بطنی است از بنوسامةبن لوی
[زُ ب َ]
{اخ}
ابن وهب بن وثاقبن وهب بن سعدبن شطن بن مالک بن لوی بن الحرث بن سامةبن لوی . سرسلسله بطن زبر از بنوسامة (از بطون بنی لوی ). و جد ابراهیم بن عبداللّه زبری راوی . رجوع به تاج العروس و انساب سمعانی و لباب الانساب و زُبَری ّ و ماده فوق شود.
{اخ}
ابن وهب بن وثاقبن وهب بن سعدبن شطن بن مالک بن لوی بن الحرث بن سامةبن لوی . سرسلسله بطن زبر از بنوسامة (از بطون بنی لوی ). و جد ابراهیم بن عبداللّه زبری راوی . رجوع به تاج العروس و انساب سمعانی و لباب الانساب و زُبَری ّ و ماده فوق شود.
[زَ]
{اخ}
جد عبداللّه بن علاء. از تبع تابعین است . (منتهی الارب ). جد ابوزبرعبداللّه بن علابن زبربن عطاریف الربعی العبدی الدمشقی از تبع تابعین . (تاج العروس ). رجوع به انساب سمعانی ذیل زبری و زبری در این لغت نامه شود.
{اخ}
جد عبداللّه بن علاء. از تبع تابعین است . (منتهی الارب ). جد ابوزبرعبداللّه بن علابن زبربن عطاریف الربعی العبدی الدمشقی از تبع تابعین . (تاج العروس ). رجوع به انساب سمعانی ذیل زبری و زبری در این لغت نامه شود.
[زَ]
{اخ}
جد قاضی ابومحمدعبداللّه بن احمد...بن عبدالرحمن بن زبر زبری . (تاج العروس ). رجوع به انساب سمعانی و زبری در این لغت نامه شود
{اخ}
جد قاضی ابومحمدعبداللّه بن احمد...بن عبدالرحمن بن زبر زبری . (تاج العروس ). رجوع به انساب سمعانی و زبری در این لغت نامه شود
[ز ب َ]
{حرف اضافه + اسم}
مرکب از «ز» مخفف از و «بر» بمعنی بالا: از بالا و از فوق. (فرهنگ نظام )
{حرف اضافه + اسم}
مرکب از «ز» مخفف از و «بر» بمعنی بالا: از بالا و از فوق. (فرهنگ نظام )
