کلک
( کلک .) (اِ.) چیزی شبیه قایق ساخته شده با چوب و تخته و چند خیک باد کرده .
(کَ لَ یا لِ) = کلیک : 1 - (اِ.) بوم، کوف . 2 - (ص .) شوم، نامبارک .
(کَ لَ) (اِ.) 1 - نیشتر. 2 - منقل، آتشدان . 3 - (عا.) حیله و فریب . ؛ کلک کسی را کندن الف - کسی را از میان برداشتن . ب - کسی را با توطئه از کار برکنار کردن . ؛ کلک مرغابی ترفند بسیار زیرکانه .
(کَ لَ) (اِ.) پیزر، بردی .
(کَ) (اِ.) بغل، آغوش .
(کِ لِ) (اِ.) = کلیک : انگشت کوچک، خنصر.
(کِ) (اِ.) نی، قلم نی .
(کِ) چهار دندان تیز در درندگان ؛ ناب .
القلم
القلم
● barge, heat, eceit, odge, oax, mposition, en, loy, aft, use, cheme, ham, poof, rick
Feder (f),Lichtstift (m),Schreiben abfassen
مجازیtrap ==> زانویى مستراح و غیره تله، دام، دریچه، گیر، محوطه کوچک، شکماف، نیرنگ، فریب دهان، به دام انداختن، در تله انداختن، تله، در تله اندازى trap عامیانهgimmick ==> [.n]: اسبابى که در قمار بازى وسیله تقلب و بردن پول از دیگران شود، حیله، تدبیرkelek ==> کلکpen ==> قلم، کلک، شیوه نگارش، خامه، نوشتن، آغل، حیوانات آغل، خانه ییلاقى، نگاشتن، بستن، درحبس انداختن pen barge ==> [.vt. & n]: دوبه، کرجى، با قایق حمل کردن، سرزده وارد شدنcheat ==> [.vt. & n]: آدم متقلب و فریبنده، فریب، گول، فریب دادن، خدعه کردن، گول زدن، جر زدنdodge ==> [.v. & n]: جاخالى دادن، این سو و آن سو رفتن، (مجازى) گریز زدن، طفره زدن، تمجمج، اهمال، جاخالىimposition ==> [.n]: تحمیل، تکلیف، وضع، باج، مالیات، عوارضploy ==> تمحید، عمل، اقدام، کار، امر، ورزش، خوشى، وجدraft ==> دسته الوار شناور بر آب، دکل، قایق مسطح الوارى، با قایق الوارى رفتن یا فرستادن raft sham ==> [.adj. & vt. & n]: قلابى، ساختگى، دروغى، ریاکارى، وانمود کردن، به خود بستن، تظاهر کردنspoof ==> [.vt. & n]: حقه بازى کردن، کلاهبردارى، مسخره، دست انداختنtrick ==> [.vt. & n]: حیله، نیرنگ، خدعه، شعبده بازى، حقه، لم، رمز، فوت و فن، حیله زدن، حقه بازى کردن، شوخى کردن trick
[ک]
{ا}
هر نی میان خالی را گویند عموماً. (برهان ). نی است عموماً. (آنندراج ). هر نی میان کاواک . (ناظم الاطباء). نی . (فرهنگ فارسی معین ). قصب . نی . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا):
سوگند خورم به هرچه هستم ملکا
کز عشق توبگداخته ام چون کلکا.
نویسنده از کلک چون خامه کرد
سوی مادر روشنک نامه کرد.
نی چو معراج زمینی تا قمر
بلکه چون معراج کلکی با شکر.
نه هر کلکی شکر دارد نه هر زیری زبر دارد
نه هر چشمی نظر دارد نه هر بحری گهر دارد.
-کلک خایی ; جویدن نی (نیشکر):
بعد شکر کلک خایی چون کند
بعد سلطانی گدایی چون کند؟
-کلک شکر ; نیشکر. (آنندراج ):
ز لفظ او مگر اندیشه کرد کلک شکر
ازآن قبل که میان دلش همه شکر است .
* قلم را گویند اما این لفظمستعار بود و در اصل نی است
مه بهمن و آسمان روز بود
که کلکم بدین نامه پیروز بود.
کلکش چو مرغکی است دو دیده پر آب مشک
وز بهر خیر و شر زبانش دو شاخ وتر.
رفته و فرمودنی مانده و فرسودنی
بود همه بودنی کلک فروایستاد
وگر از خدمتت محروم ماندم
بسوزم کلک و بشکافم انامل .
گاه نظم و گاه نثرو گاه مدح و گاه هجو
روز جد و روز هزل و روز کلک و روز دن .
تیغ او و رمح او و تیر او و گرز او
دست او و جام او و کلک او و پالهنگ.
نکوبختی و دانش و کلک و تیغ
خدا هیچ ناداشته زو دریغ.
بی هنردان نزد بی دین هم قلم هم تیغ را
چون نباشد دین ، نباشد کلک و آهن را ثمن .
ای گشته نوک کلک سخنگویت
در دیده مخالف دین نشتر.
کلک زان نام کرده اند او را
که سرش پای و پای سر باشد.
خروش رزم چو آواز زیر وبم نبود
حدیث کلک دگردان و کار تیغ دگر.
چنان گرددی مویها بر تنش
یکی کلک در هر بنان باشدی ...
پس آن کلکها و زبانها همه
به مدحت روان و دوان باشدی ...
ز کلک سر سبز اوست از پی اصلاح ملک
از حبشه سوی روم تیز رونده نوند.
کلک منقاد حسام است ونباشد بس عجب
کلک منقاد ترا گر انقیاد آرد حسام .
حاسدت سرنگون چو کلک شود
چون ترا کلک درکتاب آید.
مرا اگر تو ندانی عطاردم داند
که من کیم ز سر کلک من چه کارآید؟
بر لباس دین طراز شرع را
لفظ و کلکش بود تار و پود و بس .
شرع را گنج روان از کلک اوست
عقل بر گنج روان خواهم فشاند.
سر کلک را چون زبان تیز کرد
به کاغذ بر از نی شکرریز کرد.
کز لطافت چو کلک و تیشه گشاد
جان زمانی ستد دل از فرهاد.
قلم زن چابکی صورتگری چست
که بی کلک از خیالش نقش می رست .
خطش خوانا از آن آمد که بی کلک
مداد از لعل خندان می برآرد.
به کلک فصاحت بیانی که داشت
به دلها چو نقش نگین برنگاشت .
مبادا جز حساب مطرب و می
اگر نقشی کند کلک دبیرم .
-از کلک برآمدن نقش ; نوشته شدن نقش . (آنندراج ):
هزار نقش برآمد زکلک صنع ولی
به دلپذیری نقش نگار ما نرسد.
-کلک در بنان افکندن
ابر می گرید چو کلک اندر بنان می افکند
چرخ می نالد چو تیر اندر کمان می آورد.
-کلک دوشاخ ; قلمی که نوکش از وسط شکافته باشد. قلم فاقدار:
قرار ملک سکندر دهد به کلک دو شاخ
که در سه چشمه حیوان قرار می سازد.
-کلک سرکفیده ; کلک سرشکافته .
کلک دوشاخ:
ولی دل از سر سرسام غم به فرقت او
زبان سیاه تر از کلک سر کفیده اوست .
-کلک فرمان پذیر ; قلمی که روان و خوب نویسد و به فرمان نویسنده باشد:
چنان داد فرمان به فرخ وزیر
که پیش آورد کلک فرمان پذیر.
-کلک فرنگی ; نوعی از قلم که آن را حاجت به دوات نباشد و آن چوبی میان تهی باشد و اندرون آن میلی از قسمی آهن مصنوعی یا از سرب محکم کرده می نهند که به وقت نوشتن میل مذکور به کاغذ سوده حروف مایل به سیاهی ظاهر گردد و پادشاهان و امرا اکثر بدان قلم بر عرایض مردم دستخط می نمایند. (از آنندراج ). خودنویس . (فرهنگ فارسی معین ):
احوال دل به کلک فرنگی نوشته ایم
خوش سرمه در گلوی قلم کرده ایم ما.
-کلک قضا ; قلم تقدیر. قلم سرنوشت:
قدیمی نکوکار نیکی پسند
به کلک قضا در رحم نقشبند.
-کلک کبوتردم ; به اصطلاح خوشنویسان ، نوعی از قلم تراشیده . (آنندراج ) (از فرهنگ فارسی معین ):
گر کنم شوق دل از کلک کبوتردم رقم
نامه زین تقریب خود بال کبوتر می شود.
-کلک لاغر ; قلم باریک و ظریف:
وقت توقیع، نوشداروی جان
زان سر کلک لاغر افشانده ست .
-کلک مشکین ; قلمی که ازمرکب آن بوی مشک به مشام رسد. قلم عطرآگین:
کلک مشکین تو روزی که زما یاد کند
ببرد اجر دوصد بنده که آزاد کند.
و رجوع به ترکیب بعد شود.
-کلک نافه گشای ; قلم مشکین . قلم عطرآگین:
عطسه ای ده ز کلک نافه گشای
تا شود باد صبح غالیه سای .
و رجوع به ترکیب قبل شود.
* هر چهار دندان تیز سباع را هم می گویند، و آن را به عربی ناب خوانند. (برهان ). ناب و دندان تیز حیوانات سبع. (ناظم الاطباء). چهاردندان تیز درندگان . ناب . (فرهنگ فارسی معین ):
بردند موکلان راهش
از کلک سگان ، به صدر شاهش .
* نام صمغی است در نهایت تلخی و آن را از درخت جهودانه برمی آورند و عربان عنزروت می گویند. (برهان ). صمغی است که از درخت جهودانه حاصل شود. (آنندراج ). صمغی در نهایت تلخی . (ناظم الاطباء). عنزروت . انزروت . (فرهنگ فارسی معین ):
حاسدان تو کلک و تو رطبی
ازقیاس رطب نباشد کلک .
* بمعنی نی تیر. (آنندراج ). بر تیر، نیز اطلاق کنند. (از فرهنگ رشیدی ). تیر. (ناظم الاطباء) (یادداشت به خط مرحوم دهخدا):
که پیروزنام است و پیروزبخت
همی بگذرد کلک او از درخت .
زره بود و خفتان و ببر بیان
ز کلک و زپیکان نیامد زیان .
ز پر و ز پیکان کلک توشیر
به روز بلا گردد از جنگ سیر.
بر او کلکی حوالت کرد چون برق
گذر کرد از سر و درخاک شد غرق.
* به معنی نیزه . (از آنندراج ):
از شجاعت و ز سخاوت خلق را حامی شود
نوک کلک تو همی چون نوک کلک ذویزن .
حلق درویش را بریده به کلک
مال و ملکش کشیده اندرسلک .
گشته کلکت لاغر از بس خورده خون دشمنان
راست باشد اینکه لاغر می شود بسیارخوار.
* دست افزاری جولاه را. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا):
نه هر کو کلک بردارد دبیر است
که هم کلک است دست افراز جولاه .
محمدبن نصیر (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).* آتشدان . (ناظم الاطباء). و رجوع به کَلَک شود.
{ا}
هر نی میان خالی را گویند عموماً. (برهان ). نی است عموماً. (آنندراج ). هر نی میان کاواک . (ناظم الاطباء). نی . (فرهنگ فارسی معین ). قصب . نی . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا):
سوگند خورم به هرچه هستم ملکا
کز عشق توبگداخته ام چون کلکا.
ابوالموید (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
نویسنده از کلک چون خامه کرد
سوی مادر روشنک نامه کرد.
فردوسی .
نی چو معراج زمینی تا قمر
بلکه چون معراج کلکی با شکر.
مولوی .
نه هر کلکی شکر دارد نه هر زیری زبر دارد
نه هر چشمی نظر دارد نه هر بحری گهر دارد.
مولوی .
-کلک خایی ; جویدن نی (نیشکر):
بعد شکر کلک خایی چون کند
بعد سلطانی گدایی چون کند؟
مولوی .
-کلک شکر ; نیشکر. (آنندراج ):
ز لفظ او مگر اندیشه کرد کلک شکر
ازآن قبل که میان دلش همه شکر است .
انوری (از آنندراج )
* قلم را گویند اما این لفظمستعار بود و در اصل نی است
مه بهمن و آسمان روز بود
که کلکم بدین نامه پیروز بود.
فردوسی .
کلکش چو مرغکی است دو دیده پر آب مشک
وز بهر خیر و شر زبانش دو شاخ وتر.
عسجدی .
رفته و فرمودنی مانده و فرسودنی
بود همه بودنی کلک فروایستاد
منوچهری .
وگر از خدمتت محروم ماندم
بسوزم کلک و بشکافم انامل .
منوچهری .
گاه نظم و گاه نثرو گاه مدح و گاه هجو
روز جد و روز هزل و روز کلک و روز دن .
منوچهری .
تیغ او و رمح او و تیر او و گرز او
دست او و جام او و کلک او و پالهنگ.
منوچهری
نکوبختی و دانش و کلک و تیغ
خدا هیچ ناداشته زو دریغ.
اسدی .
بی هنردان نزد بی دین هم قلم هم تیغ را
چون نباشد دین ، نباشد کلک و آهن را ثمن .
ناصرخسرو.
ای گشته نوک کلک سخنگویت
در دیده مخالف دین نشتر.
ناصرخسرو.
کلک زان نام کرده اند او را
که سرش پای و پای سر باشد.
مسعودسعد.
خروش رزم چو آواز زیر وبم نبود
حدیث کلک دگردان و کار تیغ دگر.
مسعودسعد.
چنان گرددی مویها بر تنش
یکی کلک در هر بنان باشدی ...
پس آن کلکها و زبانها همه
به مدحت روان و دوان باشدی ...
(از کلیله و دمنه چ مینوی ).
ز کلک سر سبز اوست از پی اصلاح ملک
از حبشه سوی روم تیز رونده نوند.
سوزنی .
کلک منقاد حسام است ونباشد بس عجب
کلک منقاد ترا گر انقیاد آرد حسام .
سوزنی
حاسدت سرنگون چو کلک شود
چون ترا کلک درکتاب آید.
سوزنی .
مرا اگر تو ندانی عطاردم داند
که من کیم ز سر کلک من چه کارآید؟
خاقانی .
بر لباس دین طراز شرع را
لفظ و کلکش بود تار و پود و بس .
خاقانی .
شرع را گنج روان از کلک اوست
عقل بر گنج روان خواهم فشاند.
خاقانی .
سر کلک را چون زبان تیز کرد
به کاغذ بر از نی شکرریز کرد.
نظامی .
کز لطافت چو کلک و تیشه گشاد
جان زمانی ستد دل از فرهاد.
نظامی .
قلم زن چابکی صورتگری چست
که بی کلک از خیالش نقش می رست .
نظامی .
خطش خوانا از آن آمد که بی کلک
مداد از لعل خندان می برآرد.
عطار.
به کلک فصاحت بیانی که داشت
به دلها چو نقش نگین برنگاشت .
سعدی (بوستان ).
مبادا جز حساب مطرب و می
اگر نقشی کند کلک دبیرم .
حافظ.
-از کلک برآمدن نقش ; نوشته شدن نقش . (آنندراج ):
هزار نقش برآمد زکلک صنع ولی
به دلپذیری نقش نگار ما نرسد.
حافظ (از آنندراج ).
-کلک در بنان افکندن
ابر می گرید چو کلک اندر بنان می افکند
چرخ می نالد چو تیر اندر کمان می آورد.
سلمان ساوجی (از بهار عجم ).
-کلک دوشاخ ; قلمی که نوکش از وسط شکافته باشد. قلم فاقدار:
قرار ملک سکندر دهد به کلک دو شاخ
که در سه چشمه حیوان قرار می سازد.
خاقانی .
-کلک سرکفیده ; کلک سرشکافته .
کلک دوشاخ:
ولی دل از سر سرسام غم به فرقت او
زبان سیاه تر از کلک سر کفیده اوست .
خاقانی .
-کلک فرمان پذیر ; قلمی که روان و خوب نویسد و به فرمان نویسنده باشد:
چنان داد فرمان به فرخ وزیر
که پیش آورد کلک فرمان پذیر.
نظامی .
-کلک فرنگی ; نوعی از قلم که آن را حاجت به دوات نباشد و آن چوبی میان تهی باشد و اندرون آن میلی از قسمی آهن مصنوعی یا از سرب محکم کرده می نهند که به وقت نوشتن میل مذکور به کاغذ سوده حروف مایل به سیاهی ظاهر گردد و پادشاهان و امرا اکثر بدان قلم بر عرایض مردم دستخط می نمایند. (از آنندراج ). خودنویس . (فرهنگ فارسی معین ):
احوال دل به کلک فرنگی نوشته ایم
خوش سرمه در گلوی قلم کرده ایم ما.
ارادت خان واضح (از آنندراج ).
-کلک قضا ; قلم تقدیر. قلم سرنوشت:
قدیمی نکوکار نیکی پسند
به کلک قضا در رحم نقشبند.
سعدی (بوستان ).
-کلک کبوتردم ; به اصطلاح خوشنویسان ، نوعی از قلم تراشیده . (آنندراج ) (از فرهنگ فارسی معین ):
گر کنم شوق دل از کلک کبوتردم رقم
نامه زین تقریب خود بال کبوتر می شود.
محمد سعید اشرف (از آنندراج ).
-کلک لاغر ; قلم باریک و ظریف:
وقت توقیع، نوشداروی جان
زان سر کلک لاغر افشانده ست .
خاقانی .
-کلک مشکین ; قلمی که ازمرکب آن بوی مشک به مشام رسد. قلم عطرآگین:
کلک مشکین تو روزی که زما یاد کند
ببرد اجر دوصد بنده که آزاد کند.
حافظ.
و رجوع به ترکیب بعد شود.
-کلک نافه گشای ; قلم مشکین . قلم عطرآگین:
عطسه ای ده ز کلک نافه گشای
تا شود باد صبح غالیه سای .
نظامی .
و رجوع به ترکیب قبل شود.
* هر چهار دندان تیز سباع را هم می گویند، و آن را به عربی ناب خوانند. (برهان ). ناب و دندان تیز حیوانات سبع. (ناظم الاطباء). چهاردندان تیز درندگان . ناب . (فرهنگ فارسی معین ):
بردند موکلان راهش
از کلک سگان ، به صدر شاهش .
نظامی (از فرهنگ رشیدی ).
* نام صمغی است در نهایت تلخی و آن را از درخت جهودانه برمی آورند و عربان عنزروت می گویند. (برهان ). صمغی است که از درخت جهودانه حاصل شود. (آنندراج ). صمغی در نهایت تلخی . (ناظم الاطباء). عنزروت . انزروت . (فرهنگ فارسی معین ):
حاسدان تو کلک و تو رطبی
ازقیاس رطب نباشد کلک .
سوزنی (از فرهنگ رشیدی ).
* بمعنی نی تیر. (آنندراج ). بر تیر، نیز اطلاق کنند. (از فرهنگ رشیدی ). تیر. (ناظم الاطباء) (یادداشت به خط مرحوم دهخدا):
که پیروزنام است و پیروزبخت
همی بگذرد کلک او از درخت .
فردوسی (از آنندراج ).
زره بود و خفتان و ببر بیان
ز کلک و زپیکان نیامد زیان .
فردوسی .
ز پر و ز پیکان کلک توشیر
به روز بلا گردد از جنگ سیر.
فردوسی .
بر او کلکی حوالت کرد چون برق
گذر کرد از سر و درخاک شد غرق.
خواجو (از فرهنگ رشیدی ).
* به معنی نیزه . (از آنندراج ):
از شجاعت و ز سخاوت خلق را حامی شود
نوک کلک تو همی چون نوک کلک ذویزن .
ازرقی (از آنندراج ).
حلق درویش را بریده به کلک
مال و ملکش کشیده اندرسلک .
اوحدی .
گشته کلکت لاغر از بس خورده خون دشمنان
راست باشد اینکه لاغر می شود بسیارخوار.
قاآنی .
* دست افزاری جولاه را. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا):
نه هر کو کلک بردارد دبیر است
که هم کلک است دست افراز جولاه .
محمدبن نصیر (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).* آتشدان . (ناظم الاطباء). و رجوع به کَلَک شود.
[ک َ ل َ]
{ا}
نشتر فصاد را گویند و به عربی مبضع خوانند. (برهان ). نیش و نیشتر حجام و فصاد که آن را شست نیز گویند. (آنندراج ). مبضع و نشتر فصاد. (ناظم الاطباء) (از فرهنگ فارسی معین ):
در دل خیال غمزه تیرت چو بگذرد
گویی زدند بر دل پر خون من کلک .
*بمعنی منقل و آتشدان گلی و سفالی باشد. (برهان ). آتشدان گلی . منقل سفالین . (فرهنگ فارسی معین ). آتشدان گلی و سفالی . (ناظم الاطباء). منقل و آتشدان از گل نیم پخته . آتشدان گلین . منقل از گل خام . آتشدان قابل انتقال از گل خام . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). گلپایگانی ، کَلَک (منقلی که از پهن و گل سازند). گیلکی ، کَلَه . و سنائی غزنوی در بیت ذیل (بضرورت شعر) به سکون لام آورده . (حاشیه برهان چ معین ):
چونان نمود کلک اثیری اثر به کوه
کاجزای او گرفته همه رنگ لاله زار.
-امثال :
ای فلک به همه منقل دادی به ما کلک ; منقل آتشدانی است که از آهن و برنج یا سایر فلزات سازند و کلک آتشدان سفالینه باشد. عامه در موقع غبطه یا رشک به مزاح بدین جمله از ناسازگاری بخت شکایت کنند. (امثال و حکم دهخدا ج 1 ص 328).
* چوب و نی و علفی بود که بر هم بندند و مشکی چند را پرباد کرده بر آن نصب کنند و بر آن نشسته از آبهای عمیق بگذرند. (برهان ). علف و چوب و نی که برای گذشتن از آبها بهم بندند، گاه باشد که خیک و مشک پر باد کرده محکم سر آن بندند و بر آن چوب و نی و علف نصب نمایند و بر آن نشینند. (آنندراج ). قایقگونه ای مرکب از چوبها و نی ها و علفها که آنها را بهم بندند و چند مشک را پرباد کرده برآن نصب کنند و بر آن نشینند و بجای قایق از آن استفاده کنند. (فرهنگ فارسی معین ). نوعی کشتی است که در رودخانه های عراق بدان سوار شوند و طوف نیز گویند. این کلمه فارسی است . (از اقرب الموارد). کشتی بی دیواره و بی عمق که از بعض رودها بدان گذرند. قسمی کرجی . قسمی از آلات عبور از رود و جز آن . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). در کردی کلک (تخته بندی که از تیرهای درختان یا کنده های چوب بهم پیوسته مثل قایق بر روی آب رانند). دزفولی ، کَلَک (به همین معنی ). (از حاشیه برهان چ معین ):
گر ز جمله چوب و نی کاندر جهانست
دست تقدیر خدا بندد کلک
ز آب چشمم کی کند هرگز عبور
وحش وطیر و آدم و جن و ملک .
نه در کشتی آمد نه اندر کلک
ورا یار بادا نجوم فلک .
* انجمن و مجمع مردم را نیز گرفته اند. (برهان ). انجمن و مجمع مردمان . (ناظم الاطباء).
-کلک زدن ; در هر انجمن در آمدن و به هر اجتماعی از مردم رفتن . (ناظم الاطباء).
-کلک کردن ; انجمن کردن و کنکاش نمودن .(ناظم الاطباء).
* (ص ) شوم و نامبارک را گویند. (برهان ). بمعنی نامبارک و شوم آمده لیکن بدین معنی بعضی به کسر لام گفته اند. (آنندراج ). شوم و نامبارک . (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین ):
زین می خوری گردی ملک ، زان می خوری دیوی کلک
زین می ابوبکری شوی ، گردی از آن می بوالحکم .
رجوع به کَلک شود.
* به این سبب
چند شوم صداع کش گرد بساط خسروان
کز در تست عالمی رزقپذیر بی کلک .
* در تداول عامه ، حیله . حقه . نیرنگ. (فرهنگ فارسی معین ). حیله . مکر. بازی . فریب . دامی و حیله ای برای اضرار کسی . دوز و کلک نیز گویند. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
-کلک بر سر کسی بستن ;جنجال بر سرش بستن . گویند چه کلک بر سرم بسته ای ، چه بلا بر سرم آورده ای و چه مرا تنگ گرفته ای . (آنندراج ). جنجال برسرش درآوردن . بلا بر سرش درآوردن . (فرهنگ فارسی معین ). کلک زدن . کلک جور کردن . این ترکیب به معنی سر و صدا و افتضاح راه انداختن و جنجال کردن نیز ممکن است استعمال شود. (فرهنگ لغات عامیانه جمالزاده ):
خنده بر برق زند گرمی خاکستر ما
چه کلک بسته ای ای آتش می بر سرما؟
-کلک جور کردن ; مقدمه چیدن . راست و ریس کردن . (فرهنگ لغات عامیانه جمالزاده ).
-کلک چیزی را کندن ; در تداول عامه ، آن را محو کردن . نابود کردن . (فرهنگ فارسی معین ). آن را از بین بردن . (از فرهنگ لغات عامیانه جمالزاده ).
-کلک درآوردن ; حقه زدن .
-* تولید مزاحمت کردن . (فرهنگ فارسی معین ).
-کلک زدن ; حقه زدن . نیرنگ به کار بردن .
-کلک کاری را کندن ; قالش را کندن . به آخر رسانیدن آن کار. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). در تداول عامه ، آن را به پایان بردن . (فرهنگ فارسی معین ).
-کلک کسی را کندن ; او را کشتن . او را از میان برداشتن . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
-کلک کوتاه ;درد سر کم . مزاحمت کم . (فرهنگ فارسی معین ).
* تباه کاری و نابسامانی زن ، و کلک زدن فعل آن است . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). و رجوع به کلک زدن شود.* بازیچه : کار دنیا کلک است . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
{ا}
نشتر فصاد را گویند و به عربی مبضع خوانند. (برهان ). نیش و نیشتر حجام و فصاد که آن را شست نیز گویند. (آنندراج ). مبضع و نشتر فصاد. (ناظم الاطباء) (از فرهنگ فارسی معین ):
در دل خیال غمزه تیرت چو بگذرد
گویی زدند بر دل پر خون من کلک .
ضیاء بخشی (از فرهنگ نظام )
*بمعنی منقل و آتشدان گلی و سفالی باشد. (برهان ). آتشدان گلی . منقل سفالین . (فرهنگ فارسی معین ). آتشدان گلی و سفالی . (ناظم الاطباء). منقل و آتشدان از گل نیم پخته . آتشدان گلین . منقل از گل خام . آتشدان قابل انتقال از گل خام . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). گلپایگانی ، کَلَک (منقلی که از پهن و گل سازند). گیلکی ، کَلَه . و سنائی غزنوی در بیت ذیل (بضرورت شعر) به سکون لام آورده . (حاشیه برهان چ معین ):
چونان نمود کلک اثیری اثر به کوه
کاجزای او گرفته همه رنگ لاله زار.
سنائی (ازفرهنگ رشیدی ).
-امثال :
ای فلک به همه منقل دادی به ما کلک ; منقل آتشدانی است که از آهن و برنج یا سایر فلزات سازند و کلک آتشدان سفالینه باشد. عامه در موقع غبطه یا رشک به مزاح بدین جمله از ناسازگاری بخت شکایت کنند. (امثال و حکم دهخدا ج 1 ص 328).
* چوب و نی و علفی بود که بر هم بندند و مشکی چند را پرباد کرده بر آن نصب کنند و بر آن نشسته از آبهای عمیق بگذرند. (برهان ). علف و چوب و نی که برای گذشتن از آبها بهم بندند، گاه باشد که خیک و مشک پر باد کرده محکم سر آن بندند و بر آن چوب و نی و علف نصب نمایند و بر آن نشینند. (آنندراج ). قایقگونه ای مرکب از چوبها و نی ها و علفها که آنها را بهم بندند و چند مشک را پرباد کرده برآن نصب کنند و بر آن نشینند و بجای قایق از آن استفاده کنند. (فرهنگ فارسی معین ). نوعی کشتی است که در رودخانه های عراق بدان سوار شوند و طوف نیز گویند. این کلمه فارسی است . (از اقرب الموارد). کشتی بی دیواره و بی عمق که از بعض رودها بدان گذرند. قسمی کرجی . قسمی از آلات عبور از رود و جز آن . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). در کردی کلک (تخته بندی که از تیرهای درختان یا کنده های چوب بهم پیوسته مثل قایق بر روی آب رانند). دزفولی ، کَلَک (به همین معنی ). (از حاشیه برهان چ معین ):
گر ز جمله چوب و نی کاندر جهانست
دست تقدیر خدا بندد کلک
ز آب چشمم کی کند هرگز عبور
وحش وطیر و آدم و جن و ملک .
ابوالعلاء گنجوی (از آنندراج ).
نه در کشتی آمد نه اندر کلک
ورا یار بادا نجوم فلک .
حکیم زجاجی (از آنندراج ).
* انجمن و مجمع مردم را نیز گرفته اند. (برهان ). انجمن و مجمع مردمان . (ناظم الاطباء).
-کلک زدن ; در هر انجمن در آمدن و به هر اجتماعی از مردم رفتن . (ناظم الاطباء).
-کلک کردن ; انجمن کردن و کنکاش نمودن .(ناظم الاطباء).
* (ص ) شوم و نامبارک را گویند. (برهان ). بمعنی نامبارک و شوم آمده لیکن بدین معنی بعضی به کسر لام گفته اند. (آنندراج ). شوم و نامبارک . (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین ):
زین می خوری گردی ملک ، زان می خوری دیوی کلک
زین می ابوبکری شوی ، گردی از آن می بوالحکم .
مولوی (از فرهنگ رشیدی ).
رجوع به کَلک شود.
* به این سبب
چند شوم صداع کش گرد بساط خسروان
کز در تست عالمی رزقپذیر بی کلک .
عمید لوبکی (از فرهنگ رشیدی ).
* در تداول عامه ، حیله . حقه . نیرنگ. (فرهنگ فارسی معین ). حیله . مکر. بازی . فریب . دامی و حیله ای برای اضرار کسی . دوز و کلک نیز گویند. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
-کلک بر سر کسی بستن ;جنجال بر سرش بستن . گویند چه کلک بر سرم بسته ای ، چه بلا بر سرم آورده ای و چه مرا تنگ گرفته ای . (آنندراج ). جنجال برسرش درآوردن . بلا بر سرش درآوردن . (فرهنگ فارسی معین ). کلک زدن . کلک جور کردن . این ترکیب به معنی سر و صدا و افتضاح راه انداختن و جنجال کردن نیز ممکن است استعمال شود. (فرهنگ لغات عامیانه جمالزاده ):
خنده بر برق زند گرمی خاکستر ما
چه کلک بسته ای ای آتش می بر سرما؟
محسن تاثیر (از آنندراج ).
-کلک جور کردن ; مقدمه چیدن . راست و ریس کردن . (فرهنگ لغات عامیانه جمالزاده ).
-کلک چیزی را کندن ; در تداول عامه ، آن را محو کردن . نابود کردن . (فرهنگ فارسی معین ). آن را از بین بردن . (از فرهنگ لغات عامیانه جمالزاده ).
-کلک درآوردن ; حقه زدن .
-* تولید مزاحمت کردن . (فرهنگ فارسی معین ).
-کلک زدن ; حقه زدن . نیرنگ به کار بردن .
-کلک کاری را کندن ; قالش را کندن . به آخر رسانیدن آن کار. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). در تداول عامه ، آن را به پایان بردن . (فرهنگ فارسی معین ).
-کلک کسی را کندن ; او را کشتن . او را از میان برداشتن . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
-کلک کوتاه ;درد سر کم . مزاحمت کم . (فرهنگ فارسی معین ).
* تباه کاری و نابسامانی زن ، و کلک زدن فعل آن است . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). و رجوع به کلک زدن شود.* بازیچه : کار دنیا کلک است . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
[ک َ ل]
{ص}
بمعنی نامبارک و شوم . کَلَک . (آنندراج ) (از فرهنگ فارسی معین ). و رجوع به کَلَک شود.* (ا) بمعنی بوم گفته اند کَلَک . (برهان ). پرنده ای که بوم نیز گویند. (ناظم الاطباء). بوم . کوف . (فرهنگ فارسی معین ). و رجوع به کَلَک شود.
{ص}
بمعنی نامبارک و شوم . کَلَک . (آنندراج ) (از فرهنگ فارسی معین ). و رجوع به کَلَک شود.* (ا) بمعنی بوم گفته اند کَلَک . (برهان ). پرنده ای که بوم نیز گویند. (ناظم الاطباء). بوم . کوف . (فرهنگ فارسی معین ). و رجوع به کَلَک شود.
[ک َ]
کسی را که درد آیدش دست و کلک
علاجش کنندی به تدهین و دلک .
کسی را که درد آیدش دست و کلک
علاجش کنندی به تدهین و دلک .
(از آنندراج ).
[ک َ ل َ]
{ص مصغر}
تصغیر کل باشد که کچل است . (برهان ). مصغر کل بمعنی کچل . (ناظم الاطباء). کل کوچک . کچل کوچک . (فرهنگ فارسی معین ). از کل (کچل ) و ک (پسوند تصغیر). (حاشیه برهان چ معین ). کل خرد. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا):
برجهید از جا و گفتا بخ لک
آفتابی تاج گشتت ای کلک .
* گاومیش نرینه جوان را هم می گویند. (برهان ) (ازناظم الاطباء). گاو میش نر جوان . (آنندراج ) (فرهنگ فارسی معین ). مصغر کَل بمعنی گوسفند و گاو نر. (حاشیه برهان چ معین ).
{ص مصغر}
تصغیر کل باشد که کچل است . (برهان ). مصغر کل بمعنی کچل . (ناظم الاطباء). کل کوچک . کچل کوچک . (فرهنگ فارسی معین ). از کل (کچل ) و ک (پسوند تصغیر). (حاشیه برهان چ معین ). کل خرد. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا):
برجهید از جا و گفتا بخ لک
آفتابی تاج گشتت ای کلک .
مولوی (مثنوی چ رمضانی ص 257).
* گاومیش نرینه جوان را هم می گویند. (برهان ) (ازناظم الاطباء). گاو میش نر جوان . (آنندراج ) (فرهنگ فارسی معین ). مصغر کَل بمعنی گوسفند و گاو نر. (حاشیه برهان چ معین ).
[ک ُ]
{ا}
بمعنی پشم تر می باشد که از بن موی بز با شانه برآورند و از آن شال و امثال آن بافند و تکیه و نمد و کلاه و کپنک و مانند آن مالند. (برهان ) (فرهنگ فارسی معین ). پشم نرمی که به شانه از بن موهای بز برآرند و ببافند وشال کنند، خاصه در کشمیر که ترمه گویند. (آنندراج ).در کردی ، کولک (پشم کوتاه )، پشم بونجال . و با کُرک مقایسه شود. (حاشیه برهان چ دکتر معین ):
گه شست به آب دیده رویش
گه برد به شانه کلک مویش .
* پرز. کرک ; کلک به (میوه ). کلک آتش . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
{ا}
بمعنی پشم تر می باشد که از بن موی بز با شانه برآورند و از آن شال و امثال آن بافند و تکیه و نمد و کلاه و کپنک و مانند آن مالند. (برهان ) (فرهنگ فارسی معین ). پشم نرمی که به شانه از بن موهای بز برآرند و ببافند وشال کنند، خاصه در کشمیر که ترمه گویند. (آنندراج ).در کردی ، کولک (پشم کوتاه )، پشم بونجال . و با کُرک مقایسه شود. (حاشیه برهان چ دکتر معین ):
گه شست به آب دیده رویش
گه برد به شانه کلک مویش .
نظامی (از فرهنگ رشیدی ).
* پرز. کرک ; کلک به (میوه ). کلک آتش . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
[دَ ل َ]
{ا}
خربزه نارسیده . (برهان )(ناظم الاطباء). خربزه نارسیده یعنی کالک و سفچه . (آنندراج ) (فرهنگ فارسی معین ). مخفف کالک بمعنی کال ونارس . (حاشیه برهان چ معین ). و رجوع به کالک شود.
{ا}
خربزه نارسیده . (برهان )(ناظم الاطباء). خربزه نارسیده یعنی کالک و سفچه . (آنندراج ) (فرهنگ فارسی معین ). مخفف کالک بمعنی کال ونارس . (حاشیه برهان چ معین ). و رجوع به کالک شود.
[ک ل]
{ا}
انگشت کوچک را گویند و به عربی خنصر خوانند. (برهان ). انگشت کهین که آن را خنصر گویند. (آنندراج ). انگشت کوچک . خنصر. (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین ). کلیک ، و در گنابادی کلک ، و کلیک . (از حاشیه برهان چ معین ):
کلیک و کلیجک ، کلک راست نام
که خنصر بخواند به تازیش عام .
* (ص ) احول بود و لوچ نیز گویند. (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 290). بمعنی لوچ و کاج و احول هم آمده است . (برهان )
از فروغش به شب تاری شدنقش نگین
ز سر کنگره بر خواند مرد کلکا.
ابوالعباس (از لغت فرس اسدی چ اقبال ص 290).
* بمعنی درد شکم نیز گفته اند
باد از نفخ حقد و باد حسد
دشمن شاه مبتلای کلک .
{ا}
انگشت کوچک را گویند و به عربی خنصر خوانند. (برهان ). انگشت کهین که آن را خنصر گویند. (آنندراج ). انگشت کوچک . خنصر. (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین ). کلیک ، و در گنابادی کلک ، و کلیک . (از حاشیه برهان چ معین ):
کلیک و کلیجک ، کلک راست نام
که خنصر بخواند به تازیش عام .
(فرهنگ منظومه ، از آنندراج ).
* (ص ) احول بود و لوچ نیز گویند. (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 290). بمعنی لوچ و کاج و احول هم آمده است . (برهان )
از فروغش به شب تاری شدنقش نگین
ز سر کنگره بر خواند مرد کلکا.
ابوالعباس (از لغت فرس اسدی چ اقبال ص 290).
* بمعنی درد شکم نیز گفته اند
باد از نفخ حقد و باد حسد
دشمن شاه مبتلای کلک .
(از آنندراج ).
[ک ُ ل ُ]
{ص}
احول و کاج باشد
{ص}
احول و کاج باشد
[ک ُ ل ُ]
{ا}
نام قسمی پیچ در کوههای اطراف کرج وسیاه کلان . و در کلاک آن را کَرَک نامند. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
{ا}
نام قسمی پیچ در کوههای اطراف کرج وسیاه کلان . و در کلاک آن را کَرَک نامند. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
[ک َل َ]
{اخ}
نام موضعی است از مضافات دامغان که در آنجا گندم خوب حاصل می شود. (برهان ). نام موضعی نزدیک دامغان که گندم آن ممتاز است . (آنندراج ):
گندم بیار از کلک از دامغان ببر
انواع میوه ها وز اقسام غله ها.
{اخ}
نام موضعی است از مضافات دامغان که در آنجا گندم خوب حاصل می شود. (برهان ). نام موضعی نزدیک دامغان که گندم آن ممتاز است . (آنندراج ):
گندم بیار از کلک از دامغان ببر
انواع میوه ها وز اقسام غله ها.
(از آنندراج ).
[ک َ ل َ]
{اخ}
دهی از بخش ارکواز شهرستان ایلام است و125 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 5).
{اخ}
دهی از بخش ارکواز شهرستان ایلام است و125 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 5).
[ک َ ل َ]
{اخ}
دهی از دهستان آب سرده است که در بخش چقلوندی شهرستان خرم آباد واقع است و120 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 6).
{اخ}
دهی از دهستان آب سرده است که در بخش چقلوندی شهرستان خرم آباد واقع است و120 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 6).
[ک َ]
{اخ}
جایی است بین میافارقین و ارمینیة. و ابن بقراط بطریق در اینجا می زیسته است و رودخانه ای از اینجا بیرون می آید که به دجله می ریزد. (از معجم البلدان ).
{اخ}
جایی است بین میافارقین و ارمینیة. و ابن بقراط بطریق در اینجا می زیسته است و رودخانه ای از اینجا بیرون می آید که به دجله می ریزد. (از معجم البلدان ).
