غدر
(غَ دْ) [ ع . ] 1 - (مص ل .) بی وفایی کردن، خیانت ورزیدن . 2 - (اِمص .) بی وفایی، خیانت . 3 - (اِ.) مکر، حیله .
treachery ==> [.n]: نارو، خیانت، غدر، بى وفایىtreason ==> [.n]: خیانت، پیمان شکنى، بى وفایى، غدر treason
[غ َ]
{ا}
جیبه جامه . (برهان ) (جهانگیری ). جبه و جامه رزم است که درهند متعارف بوده و آن را غدرک نیز گفته اند. (آنندراج ) (انجمن آرا). گدر. گدرک . (برهان ذیل همین کلمات ).* سلاح جنگ. (برهان ). رجوع به غدرک شود.
{ا}
جیبه جامه . (برهان ) (جهانگیری ). جبه و جامه رزم است که درهند متعارف بوده و آن را غدرک نیز گفته اند. (آنندراج ) (انجمن آرا). گدر. گدرک . (برهان ذیل همین کلمات ).* سلاح جنگ. (برهان ). رجوع به غدرک شود.
[غ َ]
{ع مص}
بیوفائی . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (غیاث اللغات ). بیوفائی کردن . (تاج المصادر بیهقی ) (آنندراج ). نقض عهد و خیانت ، و گویندغدر برای معنی اخلال در چیزی و ترک آن وضع شده و معنی نقض عهد از آن ماخوذ است . (از اقرب الموارد). ضد وفا یا ترک وفا. غدران . (اقرب الموارد). دخل . (تفسیرابوالفتوح رازی ذیل آیه 98 سوره نحل ). پیمان شکنی .زنهارخواری . زینهارخواری . به سر نبردن پیمان و دوستی .* غدر زن کودک خود را; تغذیه وی به طرز بد، مانند دغر. (از اقرب الموارد).* (امص ) در نثر و نظم فارسی به معانی مکر و حیله و فریب و خیانت آمده: به آن طریق که بازگردم از راهی که به آن راه میرود، و کسی که زبون نمیگیرد امانت را، و حلال نمیداند غدر و خیانت را... ایمان نیاورده ام به قرآن بزرگ. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 318). می باید که با ما راست روند و از هیچ طرف با ما غدری و مکری نرود تا بیارامیم . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 599).
بیحاصل و مکار جهان است پر از غدر
باید که چو مکار بخواندت برانیش .
و آگاه کن ای برادر از غدرش
دور و نزدیک و خاص و عامش را.
وز شوی نهان به غدر و مکاری
در جام شراب زهر بگمارد.
شتربه گفت واجب نکند که شیر بر من غدر کند. (کلیله و دمنه ). کمین غدر که از مامن گشایند جایگیرتر آید. (کلیله و دمنه ).
هم ز غدر خود تکلم کرد چرخ
کآن تظلّم گوش من بشنود و بس .
وفا طبع گردان و ایمن مباش
ز غدری که طبع است آن خلق را.
عجوز جهان در نکاح فلک شد
که جز غدر زادنش رایی نیابی .
غادر را در ششدره غدر راه خلاص بسته است . (ترجمه تاریخ یمینی چ 1272 ه' . ق. ص 405). لشکرابوعلی چون غدر دارا بدیدند از دیگران ناایمن گشتند. (ترجمه تاریخ یمینی ص 109).
چون ز من نآمد استعانت او
نکنم غدر در امانت او.
شبانگه ز آنچه برفته بود از حالت کشتی ... و غدر کاروانیان با پدر میگفت . (گلستان سعدی ). یکی را از آنان که غدر کردند با من دم دوستی بود. (گلستان سعدی ).
سپاهی که عاصی شود بر امیر
ورا تا توانی به خدمت مگیر
ندانست سالار خود را سپاس
ترا هم نداند ز غدرش هراس .
قدیمان خود را بیفزای قدر
که هرگز نیاید ز پرورده غدر.
تو بنشنیدی که آن پر قند لب
غدر خیّاطان همی گفتی به شب .
سبق برده رحمتش آن غدر را
داده نوری کآن نباشد بدر را.
* (مص ) آب از آبگیر خوردن . (منتهی الارب ): غدر الرجل غدراً; آب غدیر خورد. ازهری گفته قیاساً به این معنی از باب علم یعلم آمده نه از باب ضرب یضرب مثل کرع به معنی شرب الکرع . (از اقرب الموارد).* شورش و عصیان .* غافلگیر کردن شهری : وصله الخبر بغدرالفسقة اصحاب ابن همشک مدینة قرمونة. غدر النصاری مدینة باجة و اتفق غدرها من البرج المستقبل بباب قصبتها.* واگذار کردن شهر از روی خیانت : عبداللّه بن شراحیل الذی غدر مدینة قرمونة و مکن منها بدلسة لابن همشک . (دزی ج 2 ص 201).
{ع مص}
بیوفائی . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (غیاث اللغات ). بیوفائی کردن . (تاج المصادر بیهقی ) (آنندراج ). نقض عهد و خیانت ، و گویندغدر برای معنی اخلال در چیزی و ترک آن وضع شده و معنی نقض عهد از آن ماخوذ است . (از اقرب الموارد). ضد وفا یا ترک وفا. غدران . (اقرب الموارد). دخل . (تفسیرابوالفتوح رازی ذیل آیه 98 سوره نحل ). پیمان شکنی .زنهارخواری . زینهارخواری . به سر نبردن پیمان و دوستی .* غدر زن کودک خود را; تغذیه وی به طرز بد، مانند دغر. (از اقرب الموارد).* (امص ) در نثر و نظم فارسی به معانی مکر و حیله و فریب و خیانت آمده: به آن طریق که بازگردم از راهی که به آن راه میرود، و کسی که زبون نمیگیرد امانت را، و حلال نمیداند غدر و خیانت را... ایمان نیاورده ام به قرآن بزرگ. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 318). می باید که با ما راست روند و از هیچ طرف با ما غدری و مکری نرود تا بیارامیم . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 599).
بیحاصل و مکار جهان است پر از غدر
باید که چو مکار بخواندت برانیش .
ناصرخسرو.
و آگاه کن ای برادر از غدرش
دور و نزدیک و خاص و عامش را.
ناصرخسرو.
وز شوی نهان به غدر و مکاری
در جام شراب زهر بگمارد.
ناصرخسرو.
شتربه گفت واجب نکند که شیر بر من غدر کند. (کلیله و دمنه ). کمین غدر که از مامن گشایند جایگیرتر آید. (کلیله و دمنه ).
هم ز غدر خود تکلم کرد چرخ
کآن تظلّم گوش من بشنود و بس .
خاقانی .
وفا طبع گردان و ایمن مباش
ز غدری که طبع است آن خلق را.
خاقانی .
عجوز جهان در نکاح فلک شد
که جز غدر زادنش رایی نیابی .
خاقانی .
غادر را در ششدره غدر راه خلاص بسته است . (ترجمه تاریخ یمینی چ 1272 ه' . ق. ص 405). لشکرابوعلی چون غدر دارا بدیدند از دیگران ناایمن گشتند. (ترجمه تاریخ یمینی ص 109).
چون ز من نآمد استعانت او
نکنم غدر در امانت او.
نظامی .
شبانگه ز آنچه برفته بود از حالت کشتی ... و غدر کاروانیان با پدر میگفت . (گلستان سعدی ). یکی را از آنان که غدر کردند با من دم دوستی بود. (گلستان سعدی ).
سپاهی که عاصی شود بر امیر
ورا تا توانی به خدمت مگیر
ندانست سالار خود را سپاس
ترا هم نداند ز غدرش هراس .
سعدی (بوستان ).
قدیمان خود را بیفزای قدر
که هرگز نیاید ز پرورده غدر.
سعدی (بوستان ).
تو بنشنیدی که آن پر قند لب
غدر خیّاطان همی گفتی به شب .
مولوی (مثنوی ).
سبق برده رحمتش آن غدر را
داده نوری کآن نباشد بدر را.
مولوی (مثنوی ).
* (مص ) آب از آبگیر خوردن . (منتهی الارب ): غدر الرجل غدراً; آب غدیر خورد. ازهری گفته قیاساً به این معنی از باب علم یعلم آمده نه از باب ضرب یضرب مثل کرع به معنی شرب الکرع . (از اقرب الموارد).* شورش و عصیان .* غافلگیر کردن شهری : وصله الخبر بغدرالفسقة اصحاب ابن همشک مدینة قرمونة. غدر النصاری مدینة باجة و اتفق غدرها من البرج المستقبل بباب قصبتها.* واگذار کردن شهر از روی خیانت : عبداللّه بن شراحیل الذی غدر مدینة قرمونة و مکن منها بدلسة لابن همشک . (دزی ج 2 ص 201).
[غ َ]
{اخ}
دهی است به انبار.(منتهی الارب ). از قرای انبار است . (معجم البلدان ). شهری است به انبار و به گفته مالینی احمدبن محمدبن الحسین الغدری بدان نسبت داده شده است . (از تاج العروس ).* محله ای است به مصر. (تاج العروس ).
{اخ}
دهی است به انبار.(منتهی الارب ). از قرای انبار است . (معجم البلدان ). شهری است به انبار و به گفته مالینی احمدبن محمدبن الحسین الغدری بدان نسبت داده شده است . (از تاج العروس ).* محله ای است به مصر. (تاج العروس ).
[غ َ دَ]
{ع ا}
ج ، اغدار. واحد آن غدرة. (از اقرب الموارد). جای درشت سنگریزه ناک . (منتهی الارب ) (آنندراج ). زمین درشت پر از سنگ، چنانکه ستور در آن نفود نتواند کرد، و گفته اند زمین نرم ناهموار است که در آن پناهگاه درندگان و جاهای فروریخته و شکافها باشد. (از اقرب الموارد). زمین سوراخهای گذاره دیرینه دار که ستور در آن نتوانست رفت . (منتهی الارب ) (آنندراج ).
{ع ا}
ج ، اغدار. واحد آن غدرة. (از اقرب الموارد). جای درشت سنگریزه ناک . (منتهی الارب ) (آنندراج ). زمین درشت پر از سنگ، چنانکه ستور در آن نفود نتواند کرد، و گفته اند زمین نرم ناهموار است که در آن پناهگاه درندگان و جاهای فروریخته و شکافها باشد. (از اقرب الموارد). زمین سوراخهای گذاره دیرینه دار که ستور در آن نتوانست رفت . (منتهی الارب ) (آنندراج ).
[غ ُ دَ]
{ع ص}
مرد بیوفا، و اکثر ما یستعمل هذا بالنداء فی الشتم ، یقال : یا غدر (ممنوعة) الست اسعی فی قدرتک ، و یقال فی الجمع یا آل غدر. (منتهی الارب ). غادر. (اقرب الموارد).*(ا) پارگین . (منتهی الارب ).* آب که توجبه سپس گذارد. (منتهی الارب )
{ع ص}
مرد بیوفا، و اکثر ما یستعمل هذا بالنداء فی الشتم ، یقال : یا غدر (ممنوعة) الست اسعی فی قدرتک ، و یقال فی الجمع یا آل غدر. (منتهی الارب ). غادر. (اقرب الموارد).*(ا) پارگین . (منتهی الارب ).* آب که توجبه سپس گذارد. (منتهی الارب )
[غ ُ دَ]
{اخ}
بر وزن زفر، از دهستانهای یمن و در آنجاست «ناعط» که دژ عجیبی از بناهای قدیم است .غدر را به تصحیف عُذَر نیز گویند. (معجم البلدان ).
{اخ}
بر وزن زفر، از دهستانهای یمن و در آنجاست «ناعط» که دژ عجیبی از بناهای قدیم است .غدر را به تصحیف عُذَر نیز گویند. (معجم البلدان ).
[غ ُ دُ]
{ع ا}
ج غدیر. (اقرب الموارد).* ج غَدور. (اقرب الموارد). حیله گران و غدّاران . (ناظم الاطباء).
{ع ا}
ج غدیر. (اقرب الموارد).* ج غَدور. (اقرب الموارد). حیله گران و غدّاران . (ناظم الاطباء).
